گنبد تاریخی شکست نشست زمین در محله مسجد سید اصفهان تشدید شد
به گزارش فراجا، ترک عمیق در گنبد مسجد دوره قاجاری در اصفهان مشاهده شده و به قول کارشناسان نشست زمین در محله مسجد سید اصفهان تشدید شده است.
خبرگزاری مهر، گروه استان ها – کورش دیباج: مسجد سید، یکی از شاهکارهای معماری اسلامی اصفهان، که در دوره قاجار ساخته شده، امروز در معرض تهدیدی جدی به نام فرونشست زمین قرار دارد. این پدیده به واسطه برداشت بی رویه آب های زیرزمینی و نوسانات دمایی، باعث نشست نامتقارن زمین در نقاط مختلف شهر شده است. فرونشست ها نه تنها تهدیدی برای زیرساخت های شهری به شمار می آید، بلکه آثار تاریخی مهمی همچون مسجد سید را هم به صورت مستقیم تحت تاثیر قرار می دهد. شکاف های عمیق در دیوارهای گنبد و شبستان این مسجد، نمایانگر بحران زیست محیطی جدی است که باید هرچه سریع تر مدیریت و مهار شود.
پدیده فرونشست زمین در اصفهان سال هاست که افزایش پیدا کرده است و خیلی از بناهای تاریخی این شهر را در معرض خطر قرار داده است. مسجد سید هم که در قلب بافت تاریخی اصفهان قرار دارد، بعنوان یک اثر فرهنگی ارزشمند، با مشکلاتی چون ترک های عمیق در گنبد و دیوارهای آن مواجه می باشد. این ترک ها که نتیجه نشست زمین و فشارهای ناشی از تغییرات در لایه های زیرین زمین هستند، در صورت ادامه یافتن می توانند صدمه های غیرقابل جبرانی به این اثر تاریخی وارد کنند. گزارش حاضر به بررسی این بحران زیست محیطی و تهدیدات آن برای مسجد سید می پردازد و تاکید دارد که برای نجات این بنا، علاوه بر مرمت های اضطراری، نیازمند یک برنامه جامع برای کنترل و مدیریت منابع آب زیرزمینی هستیم.
فرونشست زمین؛ عامل اصلی تهدید برای مسجد سید
پدیده فرونشست در اصفهان بخصوص در مناطق بافت تاریخی، یکی از بحران های اصلی است که در اثر برداشت بی رویه آب های زیرزمینی به وقوع پیوسته است. حسن کیانی، دکترای زمین شناسی و مدرس دانشگاه در مورد این پدیده و تاثیر آن بر مسجد سید به خبرنگار مهر می گوید: فرونشست زمین به علت کاهش سطح آب های زیرزمینی و فشار بر لایه های خاک به وجود می آید. در مسجد سید، این پدیده باعث ایجاد ترک هایی در گنبد و دیوارهای آن شده است. این ترک ها به تدریج درحال گسترش هستند و تهدید جدی برای ساختار این بنای تاریخی محسوب می شوند.
وی در ادامه می افزاید: یکی از اشکالات اصلی اینست که فرونشست زمین در اصفهان به صورت عمومی در حال افزایش می باشد و این افزایش به صورت مستقیم بر سازه های تاریخی تاثیر می گذارد. بدون کنترل منابع آب زیرزمینی و مدیریت صحیح این منابع، این روند ادامه می یابد و خطرات بیشتری برای مسجد سید و دیگر آثار تاریخی به وجود خواهد آمد.
گنبد مسجد سید در خطر تخریب؛ آیا مرمت های اضطراری کافی است؟
نادر محمدی، مهندس سازه و کارشناس ارشد مرمت درمورد صدمه های سازه ای مسجد سید به خبرنگار مهر می گوید: گنبد مسجد سید بعنوان یکی از نمادهای معماری اسلامی، با چالش های جدی روبه رو است. ترک های عمیق که در دیوارهای گنبد مشاهده می شود، ناشی از نشست های نامتقارن زمین است. این ترک ها اگر بموقع ترمیم نشوند، می تواند منجر به فروپاشی قسمتهایی از گنبد شود.
وی ادامه می دهد: مرمت های اضطراری که تابحال انجام شده اند، شامل تقویت دیوارها و ترمیم بندکشی ها بوده است، اما این اقدامات برای پیشگیری از صدمه های بیشتر به گنبد کافی نیست. احتیاج به یک برنامه مرمتی دقیق و پایدار می باشد که به همراه آن، مدیریت منابع آب باید در اولویت قرار گیرد.
اقدامات فوری برای حفظ مسجد سید
امیرکرم زاده، مدیر کل میراث فرهنگی استان اصفهان ضمن اشاره به اقدامات انجام شده در جهت مرمت اضطراری مسجد سید می گوید: بازدیدهای مکرر از مسجد سید و ارزیابی های صورت گرفته نشان داد که صدمه های ایجادشده ناشی از فرونشست، بسیار جدی است. برای پیشگیری از فروپاشی بیشتر گنبد و سایر بخش ها، تیم های مرمتی به سرعت مبادرت به تقویت سازه و ترمیم شکاف ها کردند. این اقدامات، باآنکه موقت هستند، اما در کوتاه مدت مانع از گسترش صدمه ها می شوند.
وی می افزاید: با عنایت به شرایط بحرانی، احتیاج به برنامه ای جامع و بلندمدت برای مرمت این بنا داریم. این برنامه باید علاوه بر اقدامات مرمتی، به مدیریت منابع آب زیرزمینی و کنترل فرونشست هم توجه ویژه داشته باشد.
چالش های موجود در کنترل فرونشست زمین و نجات آثار تاریخی
رضا کیانی، کارشناس عضو هیأت علمی و کارشناس حوزه میراث فرهنگی و صدمه شناسی بناهای تاریخی در مورد کنترل فرونشست در مسجد سید اصفهان به خبرنگار مهر می گوید: برای نجات مسجد سید و دیگر آثار تاریخی، نیاز است که برداشت آب های زیرزمینی کاهش پیدا کند. این امر مستلزم همکاری تمامی نهادهای دولتی و محلی، همچون وزارت نیرو و میراث فرهنگی است. همینطور باید از تکنولوژی های جدید مانند رادار نفوذی زمین و سیستم های موقعیت یاب دقیق استفاده گردد تا بتوان ترک ها و صدمه ها را به صورت دقیق تر شبیه سازی و ارزیابی کرد.
وی در مورد اهمیت تاثیر فرونشست بر سازه های تاریخی اصفهان می افزاید: پدیده فرونشست زمین در اصفهان بخصوص در محله های قدیمی مانند محله مسجد سید، به مراتب خطرناک تر از مناطق دیگر است. این پدیده نه تنها بر کیفیت زندگی شهری تاثیر می گذارد، بلکه سبب تخریب خیلی از بناهای تاریخی با اهمیت فرهنگی و مذهبی هم شده است. در شرایط فعلی، آثار فرونشست به سادگی می تواند سبب شکاف ها و ترک های گسترده ای در سازه هایی شود که قرن ها استوار بوده اند. ترمیم این ترک ها نه تنها از لحاظ فنی و اقتصادی هزینه بر است، بلکه از نظر میراث فرهنگی هم چالشی جدی بحساب می آید.
این کارشناس حوزه میراث فرهنگی و صدمه شناسی بناهای تاریخی افزود: مسجد سید نمونه ای از آن دسته آثار تاریخی است که در صورت عدم توجه به پدیده فرونشست، امکان دارد برای همیشه صدمه های جبران ناپذیری ببیند. البته مشکل فرونشست زمین در این منطقه به خوبی شبیه به بحران های زیست محیطی دیگر در سراسر دنیا است، اما در اصفهان بخصوص در مناطقی مانند مسجد سید، باید توجه ویژه ای به این پدیده داشت. این مشکلات نه تنها به علت برداشت بی رویه آب های زیرزمینی، بلکه به دلیل ضعف های موجود در برنامه ریزی شهری و عدم مدیریت مؤثر منابع آبی تشدید می شود. برای پیشگیری از صدمه های بیشتر، باید تلفیقی از راهکارهای فنی و مدیریت آب های زیرزمینی در دستور کار قرار گیرد.
ضرورت رویکرد جامع برای حفظ مسجد سید
مسجد سید اصفهان بعنوان یکی از مهم ترین آثار معماری دوره قاجار، حالا با تهدید جدی فرونشست زمین مواجه می باشد که نه تنها به استقامت فیزیکی بنا صدمه وارد کرده بلکه بر تاریخ و هویت فرهنگی این اثر پرارزش هم تأثیرگذار است. این فرونشست، که نتیجه فعالیتهای انسانی نظیر برداشت بی رویه آب های زیرزمینی است، به شکاف های گسترده در گنبدخانه و سایر بخش های مسجد منجر گردیده است. باآنکه اقدامات مرمتی اضطراری در بعضی بخش ها انجام شده، اما این اقدامات به تنهایی نمی توانند از شدت تخریب ها جلوگیری نمایند مگر آن که راهکارهای جامع تری در مدیریت منابع آب و کاهش اثرات فرونشست درنظر گرفته شود.
از سوی دیگر، ضعف در نظارت و مدیریت صحیح از جانب متولیان مختلف، همچون هیأت امنای مسجد و دستگاههای دولتی، مشکلات را پیچیده تر کرده است. بی توجهی به وضعیت بحرانی مسجد سید و نبود هماهنگی میان دستگاه ها در اجرای طرح های مرمتی، نه تنها سبب تشدید صدمه ها شده بلکه وضعیت محافظت از این اثر ملی را در معرض خطر قرار داده است. به همین دلیل، ضروری است که علاوه بر اقدامات فوری مرمتی، یک برنامه منسجم و بلندمدت برای مقابله با اثرات فرونشست زمین و حفظ این بنا تدوین شود.
در نهایت، مسجد سید اصفهان باید در اولویت حفاظت های میراث فرهنگی قرار گیرد و از جانب تمامی نهادهای مسئول، اقداماتی عاجل و مؤثر برای پیشگیری از صدمه های بیشتر صورت گیرد. همچنین، درک درست از ابعاد و عواقب فرونشست زمین بر بناهای تاریخی، بخصوص در شهرهایی با وضعیت مشابه اصفهان، برای پیشگیری از بروز چنین بحران هایی در دیگر آثار تاریخی ضروری می باشد. محافظت از این بنا نه تنها نیازمند اعتبارهای مالی مناسب، بلکه نیازمند هم افزایی میان نهادهای دولتی، خصوصی و جامعه علمی برای تدوین راهکارهای اجرایی و پایدار می باشد.
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب