یادداشت؛
پاده روستایی با قابلیت معرفی در سطح ملی
به گزارش فراجا، پاده روستایی در استان سمنان گذشته از اهمیت کشاورزی و اقتصادی که زیر پوست آن جریان دارد، به لحاظ اهمیت تاریخی و گردشگری می تواند در سطح ملی مطرح شود.
خبرگزاری مهر، گروه استان ها - هانی رستگاران: * آرادان رشته کوه های البرز و در جنوب شهرستان آرادان دشت کویر قرار دارد. از گذشته دشت حاصلخیز و مستعد در این منطقه، مأمن گروههای مختلف کشور بوده است که به دلایل مختلف به این منطقه کوچانده شده و یا این که اختیاری اسکان یافته اند.
«برنارد هورکاد» عضو انجمن ایران شناسی فرانسه در تهران دراین باره می نویسد: «در دامنه های جنوبی البرز در شرق تهران، بیست گروه عشایری از تمام استانهای ایران گرد آمده اند و از این لحاظ در کنار دروازه پایتخت چکیده مردم شناسی تمامی کشور وجود دارد. اغلب این گروه ها را بعد از دوران کریم خان زند، یعنی بعد از آنکه تهران رفته رفته، مرکز کشور می گردد، به پایتخت آورده و بعنوان گروگان نگه داشتند. بعضی از این گروههای ایلیاتی که غالباً براثر اتفاقات تاریخی جداشده اند، شیوه تولید شبانی و عشایری، سنت های فرهنگی و نام و نشان قومی خویش را حفظ نموده اند»
تنوع قومیتی
در شهرستان آرادان گروههای قومی متنوعی استقرار دارند. الیکایی (علی کایی)، ایلات اصانلو، طایفه پازوکی، طایفه عرب عامری، طایفه کرد، طایفه لر طایفه گیلک ساکنان روستای ده نمک مهم ترین گروههای ایلی این شهرستان هستند در طول دو سده اخیر خانواده های ایل زاده از ایلات بختیاری، عرب میش مست و قشقایی به این ایل ملحق شده و به گویش الیکایی (شبیه گویش مازندرانی بخصوص ساروی) سخن می گویند.
اما روستای پاده که یکی از مهم ترین و پرجمعیت ترین روستاهای توابع شهرستان آرادان بوده، در دو کیلومتری شرق روستای اسلام آباد و چهار کیلومتری شمال شرقی شهرستان آرادان واقع شده و مخلوطی از باورهای فرهنگی طوایف مختلف است که در سالیان گذشته به علل مختلف به این روستا مهاجرت کرده اند و درواقع، جابجایی های مکرر، تنوع فرهنگی را در این روستا قوام داده است.
بافت قدیمی روستا بیشتر از یک قرن قدمت دارد و شواهد نشان داده است که حدود ۱۲۰ الی ۱۵۰ نفر در قلعه زندگی می کردند و سپس بیرون آمده و روستا را ساخته اند. درگذشته سه آب انبار در روستا وجود داشته است، آب انبار شیخ علی در سال ۱۳۲۰ و آب انبار خونی در سال ۱۳۱۰ و آب انبار ترابری در زمان قاجار ایجاد می شود. این روستا دارای سه حمام بوده و یک خانه گاه قدیمی که این خانه گاه در سال ۱۳۶۲ دایر شده است.
شناخت روستای پاده
این روستا دارای سه محله به نامهای حصار پایین، حصار بالا و چالک خشت مالی است. بناهای شاخص محله شامل حمام محله بالا و محله پایین و آب انبار بالا و آب انبار پایین و یخچال روستا است. این روستا فاقد قنات بوده و آب موردنیاز آن از رودخانه هله رود تأمین می شده است. در پیش از انقلاب نخستین چاه عمیق در دوران نخست وزیری علم ایجاد و پس از انقلاب چاه دوم ایجادشده است.
این روستا دارای قلعه ای تاریخی است که تا سی صدسال قبل تخلیه شده و محلات توسط دو برادر حاج عباس میرزایی خان پاده بالا و حاج غلامرضا ترابی خان پاده پایین شکل می گیرد برای ساخت خانه ها به خشت نیاز دارند و بین مردم درگیری می شود، بنابراین کربلایی زهرا باغچه ای که مالک بوده، وقف استفاده برای تولید خشت می کند تا مردم دیگر با یکدیگر دعوا نکنند و محله چالک خشت مالی ایجاد می شود و آب انباری در تکیه کنار مسجد توسط شیخ علی عارف به تنهایی ایجاد می شود.
عمده زمینهای روستا وقف مراسم محرم و سوگواری است که شامل باغچه ها و زمینهای کشاورزی است. نقل قول است که این روستا به حسابی هفت صد هکتار زمینهای خالصه و دولتی بوده است که توسط دو برادر به نام طاهر و صائم از دولت به مبلغ دو تومان خریداری می شود.
ابنیه تاریخی
ازجمله ابنیه پرارزش روستا، امامزاده سلطان ابوسعید پاده به شماره ۲۰۱۶۵ در سال ۸۶، قلعه پاده به شماره ۵۸۱۱ در سال ۸۱، حمام پاده در سال ۹۰، یخچال پاده به شماره ۲۰۱۵۷ در سال ۸۶، آب انبار روستا به شماره ۱۹۹۵۳ در سال ۸۶ و مفروش این روستا بعنوان میراث فرهنگی در سال ۹۱ به ثبت میراث فرهنگی کشور رسیده است.
هسته اولیه شکل گیری روستا به طور عمده شامل قلعه ای است که حالا در مرکز هندسی روستا و در داخل محله حصار بالا به شکل مخروبه نمایان است. این قلعه اولیه در حدود ۳۰۰ سال پیش بعنوان اقامتگاه قشلاقی خوانین منطقه و به وسیله آنها راه اندازی گردیده است. بدین سان با تشکیل این قلعه به تدریج و در چارچوب مرحله اول توسعه کالبدی روستا، با عنایت به پتانسیل های طبیعی مناسب همچون شرایط اقلیمی و قابلیت کشت و زرع، عده ای از جمعیت روستاهای اطراف به این محل مراجعت کرده و روستا حول این قلعه از دو سمت راست و چپ توسعه می یابد. بخشی از این جمعیت مهاجرت کرده به پاده، کشاورزانی بوده اند که برای خانه های منطقه کار می کرده اند.
مهم ترین و قدیمی ترین اثر تاریخی پاده، قلعه عظیم و ستبر آن است. این قلعه بلند و باعظمت با مساحت بیشتر از یک هکتار از خشت و گل ساخته و در مرکز روستا واقع شده است. دو دورهٔ معماری قبل از اسلام و دورهٔ اسلامی را پشت سر گذاشته که دوره اسلامی آن به قرن ۱۳ هجری می رسد.
قلعه معروف پاده
این قلعه به شکل مدور بر روی یک محوطه بزرگ و بلند آبرفتی ایجادشده است. دورتادور آن در بالای همین تپه عظیم آبرفتی، دیوارهای عظیمی بوجود آورده اند. دیوارهای سمت شمال آن بسیار بلند و دست نیافتنی است، در سمت جنوب که دروازه ورودی در آن تعبیه شده و احتمالا دارای طاق هم بوده است، دیوارهای اطراف کوتاه ترند. ورودی قلعه در دوره قدیم دارای یک در سنگی عظیم بود که مدتی از این در بعنوان پل استفاده می شد.
با توجه به عظمت و نوع معماری این قلعه و موقعیت سوق الجیشی و قرار گرفتن در کنار راه ارتباطی قدیم، میتوان اظهار داشت که در دوره ساسانی احتمالا یکی از دژهای نظامی بوده است. این قلعه تا حدود ۷۰ سال پیش مورداستفاده اهالی برای سکونت بوده است. فضای معماری و فرم و وضعیت این دژ، کوه خواجه سیستان را به یاد می آورد. این قلعه به شماره ۵۸۱۱ در لیست آثار ملی کشور ثبت شده است.
طی مرحله دوم توسعه، روستای پاده در بخش شمال قلعه و در چارچوب محله های کنونی توسعه می یابد. در این مرحله توسعه روستا به سمت رودخانه حبله رود و امکان برخورداری از آب فراوان رودخانه صورت گرفته است.
در مرحله سوم توسعه روستا در چارچوب محله پنج هزاری و در بخش شمال شرقی روستا توسعه یافته است. با عنایت به این که شعبات مختلف رودخانه حبله رود درگذشته به طور عمده از قسمت های شمالی روستا عبور می کرده است بنابراین جهات توسعه روستا در این دوران به طور عمده در سمت شمال قلعه بوده است. یک شاخه دیگر توسعه روستا در مرحله سوم توسعه آن در جنوب روستا و در چارچوب محله حصار بالا در امتداد نهر آب گذرا از میان محله ادامه خواهد یافت.
توسعه مرحله به مرحله
نهایتاً در مرحله چهارم و در دوران و دهه های معاصر روستای پاده در چارچوب محله چاله خشت مالی در جنوب شرقی روستا و همینطور در امتداد محور ارتباطی روستای اسلام آباد و شهر آرادان توسعه یافته است. بدین ترتیب و باوجودآنکه روستای پاده حالا در مرحله تخلیه از جمعیت خود است، اما معدود توسعه های کالبدی صورت گرفته در روستا در امتداد محور ارتباطی به آرادان - از سمت جنوب غربی صورت می گیرد.
اینک سوال بزرگی که مطرح است، اینست که چنین روستایی با این میزان از ظرفیت و قدمت تاریخی که دارد، چرا باید امروز به روستایی تقریبا خالی از سکنه تبدیل گردد و تمایل ساکنین و بومیان منطقه به بازگشت به این روستا آن چنان که باید نیست؟
نقش مدیریت کلان استان سمنان، چه حوزهٔ استانداری، چه فرمانداری، چه بنیاد مسکن انقلاب اسلامی و چه میراث فرهنگی در ایجاد انگیزه و توسعه ظرفیتهای روستا برای بازگشت ساکنان چگونه بوده و چقدر در این سال ها در این امر خطیر موفق عمل کردند؟ آیا امکان تبدیل قلعه با آن قدمت و عظمت به مکانی برای توریست پذیری و تبدیل به فضایی که می توانست گردشگران را از سراسر ایران برای بازدید از آن ترغیب کند، وجود نداشت؟
*پژوهشگر میراث فرهنگی و کارشناس ثبت میراث ملی ایران
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب