ریه های محلات نفس تازه می کنند؟
به گزارش فراجا، مرکزی باغ های پولگان بعنوان ریه های تنفسی محلات و یادگاری از گذشته های نه چندان دور بعد از سال ها کانون توجه قرار گرفتند تا شاید گام در راه احیای آنها گذاشته شود.
به گزارش فراجا به نقل از ایسنا، محلات شهری است که از گذشته های دور، کوچه ها بعنوان یکی از شاخصه های آن شناخته می شدند و گویا نام محلات (محله ها، جمع محله) هم برگرفته از همین مفهوم است. باآنکه در سالهای اخیر محلات مانند دیگر شهرها، رخت توسعه بر تن کرده و به علت برخورداری از معادن سنگ های تزئینی، این توسعه، شتاب و کیفیت متفاوت تری نسبت به سایر شهرها داشته و این توسعه بر سیمای این شهر تأثیر گذاشته است، اما هنوز هم در قسمت زیادی از بافت مرکزی شهر، کوچه های باریک و تودرتو که یادگاری از همان دوران است، به چشم می خورد.
از دیگر شاخصه های محلات، باغ های این شهر بوده است که میتوان آنها را از عناصر هویتی محلات دانست. اگر از گذشتگان سوال نماییم، از باغ هایی سخن می گویند که محلات را به یک باغ شهر تبدیل نموده بودند، اما این باغ ها حالا دیگر وجود ندارند و جای خویش را به ساختمان داده اند. یکی از یادگاران محلات از آن دوران، باغ های پراکنده ای هستند که حدودا در نواحی شمالی محلات قرار داشتند که کم کم خشک شده یا جای خویش را به مزارع کشاورزی داده اند و نمی توان بعنوان یک مجموعه یکپارچه به آنها نگاه کرد.
پولگان، پوششی مخملی در آغوش محلات
اما باغ های دیگری وجود دارد که با پشت سر گذاشتن رویدادهای بسیار و ناملایمات طبیعی و انسانی، هنوز شکل خویش را حفظ نموده و در بین مردم با عنوان باغ های «پولگان» شناخته می شوند. باغ های پولگان حدودا در محدوده شمال غربی محلات واقع شده اند. درختان خشکیده اطراف محدوده کنونی باغ ها که در فاصله دور یا نزدیک از آن قرار گرفته و دیوارهای رو به نابودی که در اطراف بعضی از این درخت ها مشاهده می شود، نشان داده است که آن مناطق هم روزگاری باغ بوده اند.
اگر فرضیه باغ بودن این مناطق را درست دانسته و آنرا با باغ های پولگان مرتبط بدانیم، میتوان اظهار نمود که پهنه باغی در این منطقه در گذشته بین ۸۰ تا ۱۰۰ هکتار بوده است اما آن چه که حالا باقی مانده و شکل باغ دارد، به زحمت به ۲۰ تا ۳۰ هکتار می رسد.
باغ های پولگان در کنار درختان چنار و درختان بوستان سلامت، بعنوان ریه های عمده تنفسی شهر محسوب شده و زیبایی و طراوت را به شهر هدیه می کنند و از این جهت، نقش ویژه ای در اکوسیستم محلات بازی می کنند. حرکت شهرها به سمت صنعتی شدن و افزایش آلاینده ها، اهمیت فضای سبز را چند برابر می کند اما آن چه که به پولگان اهمیت دوچندان می دهد، تلفیق باغات با کوچه های پیچ در پیچی است که یکی از مشخصه های محلات را شکل می دهد. ازاین رو، باغ ها و کوچه باغ های پولگان به المان هویتی محلات تبدیل گشته اند.
باغ های پولگان با بهره مندی از درختان مثمر بسیار همچون آلو، آلوچه، گیلاس، آلبالو، سیب، به، گردو و درختان دیگر، علاوه بر این که ابزاری جهت تأمین معاش خانواده باغداران بوده، در فصل بهار و تابستان با خلق جلوه های بصری زیبا در کنار جریان پرطراوت آب، بازدیدکنندگان را به شگفتی وامی دارد و قدم زدن در کوچه باغ هایش، آرامش را به انسان هدیه می کند. کمتر شهروند محلاتی وجود دارد که بخشی از خاطرات کودکی اش با باغ های پولگان پیوند نخورده باشد.
تهدیدهایی که بلای جان پولگان شده اند
در سالهای اخیر پنج عامل عمده، حیات این ثروت پرارزش را تحت الشعاع خود قرار داده و حتی اگر طرحی روی کاغذ برای احیای باغات موجود بوده، حداقل در زمینه اجرا، از اقدام عملی برای احیای باغات خبری نبوده است. ایسنا پیش تر در گزارشی با عنوان «پرونده احیای باغات محلات باردیگر روی میز!» به این مورد پرداخته است. «ساختمان سازی»، «آتش سوزی های عمدی و اتفاقی»، «گسترش معابر شهری»، «کمبود منابع آبی» و «مالکیت (وراثتی بودن و مالکیت خرد)»؛ پنج عامل عمده ای است که پای خویش را روی گلوی باغات گذاشته اند.
در اثر گذشت زمان، درگذشت مالکان اصلی و پیدایش خرده مالکان، رسیدگی به باغ ها توجیه اقتصادی خویش را از دست داده و مالکان، عطای باغداری را به لقایش بخشیده اند. برخی از باغ ها هم بدون مالک رها گردید تا تقدیری جز خشک شدن برای آنها در پیش نباشد. البته این رهاشدگی در بعضی موارد به شکل هوشمندانه و برای خشک شدن درختان به امید تغییر کاربری باغ است. کمبود منابع آبی هم از دیگر علت هایی است که حیات باغات را تهدید می کند.
یکی از اقداماتی که باغات پولگان را در موقعیت جدیدی قرار داد، ایجاد خیابان شیخ زین العابدین محلاتی بود که خیابان امام خمینی(ره) را به خیابان آیت الله مقدسی متصل می کرد. راه اندازی این معبر باعث شد که بخشی از درختان از بین بروند. با عنایت به کم عرض بودن معابر هسته مرکزی محلات و به وجود آمدن ترافیک سنگین هسته مرکزی شهر در ساعات ابتدایی شب، این معبر توانست از بار ترافیکی آن اطراف کم کند و راه اندازی آن اجتناب ناپذیر به نظر می رسید اما برخی معتقدند شاید می شد مسیر بهتر و هرچند طولانی تری برای راه اندازی آن برگزید تا صدمه کمتری به باغات وارد شود. با گذشت چندین سال و تغییر چندباره شورای اسلامی و شهردار، بازگشت به گذشته و بررسی نقاط ضعف یا قوت راه اندازی معبر در این نقطه نمی تواند جذابیتی داشته باشد پس باید از آن گذشت.
با راه اندازی خیابان شیخ زین العابدینی، بخشی از باغ ها کنار خیابان اصلی قرار گرفت تا حیات این دسته از باغات در معرض خطر قرار گیرد. اینجا بود که آتشسوزی های مختلف بلای جان باغ ها شد تا شاید از بین رفتن درختان، مسیری برای سبز شدن ساختمان باشد. ایسنا در آن زمان بارها اخبار آتشسوزی باغات را پوشش داده بود و به اذعان مسئول واحد آتش نشانی محلات، عمدی بودن بعضی از آنها به اثبات رسیده بود.
بیشتر بخوانید:
مرگ یک نوستالژی سبز
سایه مرگ همچنان بر کوچه باغ های محلات مستدام است
۷ هزار متر مربع باغ در محلات طعمه حریق شد
کابوس بی انتها آتش در محلات
بنا بر اعلام آتش نشانی شهرستان محلات، از سال ۱۳۹۱ تا ۱۴۰۱، تعداد ۸۱ مورد حریق در باغات محلات گزارش شده است که ۱۰ مورد از این تعداد، ناشی از آتشسوزی با استفاده از کبریت عنوان شده است. ۱۰ مورد عمدی تشخیص داده شده است و علت ۶۱ مورد دیگر، «سایر موارد» اعلام شده است. سال ۹۵ با ۱۲ مورد حریق، بیشترین و سال ۱۴۰۰ بدون حریق، پایین ترین میزان را به خود مختص کرده است. باآنکه علت ۷۱ درصد این آتشسوزی ها، «سایر موارد» ذکر شده است اما مشاهدات شهروندان نشان داده است که بیشتر این حریق ها در حوالی خیابان جدیدالاحداث شیخ زین العابدین محلاتی و در محدوده باغ های پولگان بوده است و نابودی عمدی باغ به امید تغییر کاربری، در دسترس ترین علتی است که میتوان برای آن متصور بود. گویا در مقطعی، اعزام آتش نشانان محلات برای اطفای حریق، باغات به مأموریت روتین برای آنان تبدیل گشته بود.
چتر قانون برای حمایت باغ های پولگان باز شده است؟
وجه مشترک صحبت های تمام مسؤلان در رابطه با باغات، عدم صدور مجوز تغییر کاربری باغات است که می تواند اقدام مثبتی در جهت حفظ باغ ها باشد. باغات در طول سالهای اخیر قوانین متفاوتی را به خود دیده اند. در سال ۹۶ مصوبه ای ویژه باغات در محلات وضع شد که بر مبنای آن، در هر باغ و با هر متراژی میتوان اتاق کارگری ایجاد کرد. دیوارهای باغ را هم بر مبنای عرف منطقه میتوان مرمت کرد. بر طبق این قانون، در صورت موجود بودن سند مالکیت (شش دانگ یا مشاع) یا گواهی ثبتی مالکیت از اداره ثبت اسناد و املاک و با پیش شرط حفظ کاربری باغ، امکان راه اندازی اتاق کارگری تا متراژ ۲۰ متری برای باغات تا هزار و ۵۰۰ متر، اتاق ۳۰ متری برای باغات هزار و پانصد تا دو هزار متری و اتاق ۴۰ متری برای باغاتی که مساحت آنها بیشتر از دو هزار متر است، فراهم شده بود.
با شروع سال ۱۴۰۰ این مصوبه ابطال شد و در قانون جدید، راه اندازی اتاق کارگری مستلزم وجود سند مالکیت شش دانگ به همراه مساحت حداقل یک هکتاری باغ است. اتاق هم باید در ورودی باغ راه اندازی شده و نقشه و کروکی اتاق هم توسط نظام مهندسی تعیین می شود. در این قانون حداکثر ارتفاع دیوار قابل راه اندازی باغ هم ۱۲۰ سانتیمتر تعیین شده است. در صورتیکه زیرساخت هایی از قبیل آب، برق و گاز در دسترس بوده و دستگاه خدمات رسان بتواند خدمات خویش را عرضه نماید و راه اندازی اتاق بدون تخلف و بر مبنای موافقت نامه صورت گیرد، امکان عرضه آن به متقاضی وجود خواهد داشت. فلسفه اجبار به راه اندازی اتاق در ورودی باغ می تواند به منظور پیشگیری از محوطه سازی یا ایجاد فضاهای دیگر از ورودی باغ تا اتاق باشد.
تزریق خون گردشگری به رگ های پولگان
در سال ۱۴۰۲ شهرداری محلات تصمیم به بازسازی یکی از معبرهای کوچه باغ های پولگان محلات گرفت تا با تزریق خون گردشگری در یکی از رگ های پولگان، گامی در راه احیای آن برداشته شود.
عزیز تقی زاده، شهردار محلات در گفت و گو با ایسنا ضمن اشاره به قوانین شهرداری در ارتباط با حفظ و نگهداری باغات و فضای سبز شهری اظهار نمود: شهرداری در برابر تمام فضاهای سبز موجود یا قابل ایجاد در محدوده شهر مسئولیت داشته و به آن توجه ویژه ای دارد و جهت استفاده از باغات داخل محدوده یا ساخت و ساز در آن ضوابطی وجود دارد که شهرداری با حساسیت بسیار به آن عمل می کند.
وی با تکیه بر عدم امکان تغییر کاربری باغات در محدوده شهر، اظهار داشت: شرط ساخت و ساز در باغات، حفظ و احیای سبزینگی و فضای سبز باغ است و با این شروط، امکان ایجاد ساختمان با حداکثر فضای اشغال ۱۵۰ متر در دو طبقه وجود دارد. در غیر این صورت امکان عرضه پایان کار به آن بنا وجود ندارد. در خارج از محدوده شهر باآنکه شهرداری در خیلی از موارد برای پیشگیری از نابودی باغات و فضای سبز همکاری می کند اما متولی آن جهاد کشاورزی است. البته کمیسیون قطع اشجار شهرداری ناظر بر عدم قطع درختان در محدوده تا انتهای حریم شهری است.
وی یکی از علل خشک شدن برخی باغ ها را کم بودن مساحت آنها دانست و اضافه کرد: شاید تعداد باغات پنج هزار متری در حریم شهر کمتر از ۱۰ مورد باشد و مساحت قریب به اتفاق باغ ها در حدود هزار متر مربع است. با عنایت به بالا بودن هزینه های حفظ باغات، نگهداری از باغ با این مساحت برای مالکین صرفه اقتصادی ندارد و باید با تشکیل جذابیت برای مالکین، انگیزه و علاقه حفظ و احیای باغ برای آنان به وجود بیاید.
تقی زاده تغییر سبک زندگی را یکی از علل عدم جذابیت حفظ باغات برای مالکین دانست و افزود: از طرفی نبود صرفه اقتصادی سبب رها شدن باغ ها شده و با رها شدن آن، وضعیت کنونی اتفاق می افتد. شهرداری از هرگونه اقدامی که ضمن حفظ فضای سبز، به ایجاد انگیزه در مالکین کمک نماید، حمایت می کند.
وی خاطرنشان کرد: با اجرای «طرح ساماندهی، بازپیرایی، احیا و محوطه سازی کوچه باغ های پولگان»، به دنبال ایجاد جذابیت برای حضور مردم در باغات هستیم. باآنکه مجوز هیچ گونه تغییر کاربری برای باغ ها صادر نمی شود اما امکان اجرای طرح های گردشگری در باغ ها وجود دارد. با اجرای این طرح به صورت پایلوت در یکی از کوچه باغ های پولگان میتوان نسبت به ایجاد نگاه مثبت در باغ ها امیدوار بود.
در طرح ساماندهی چه اتفاقی می افتد؟
محمد صالحی، رئیس شورای اسلامی شهر محلات هم در این باره اظهار داشت: از گذشته کوچه باغ های محلات بعنوان یک ظرفیت مناسب گردشگری مطرح بود اما به علل مختلف در دوره های گذشته به آن پرداخته نشده بود. با برنامه ریزی صورت گرفته در دوره ششم شوراهای اسلامی شهر محلات و هماهنگی با شهرداری، ساماندهی کوچه باغات با هزینه ای بالغ بر ۵ میلیارد تومان در دست اقدام بوده که در ایام آینده به بهره برداری کامل خواهد رسید.
وی استفاده از ظرفیت گردشگری باغ های پولگان را از اهداف این پروژه برشمرد و اظهار نمود: با عنایت به پیشرفت های شهری و حرکت به سمت توسعه شهرنشینی، مدرنیزه و صنعتی شدن جوامع، حفظ بافت های قدیمی با استفاده از مصالح قدیمی می تواند تداعی کننده آداب و رسوم و فرهنگ کهن منطقه باشد. با عنایت به توریست پذیر بودن محلات، میتوان از این ظرفیت برای توسعه گردشگری شهر بهره برد.
وی تلاش جهت احیای باغات را از دیگر اهداف این پروژه عنوان نمود و افزود: باغ ها علاوه بر این که ریه های تنفسی شهر محسوب می شوند، در حفظ و افزایش زیبایی سیما و منظر شهری هم نقش ویژه ای دارند. میتوان با زیباسازی معابر باغ ها و ایجاد زیرساخت ها، نسبت به ایجاد انگیزه در مالکین برای احیای باغ ها امیدوار بود. با عنایت به کم تردد بودن و فقدان نور در این معابر، گاها شاهد صدمه های اجتماعی در این معابر بوده ایم ولی با تشکیل زیرساخت و تأمین روشنایی، میتوان از این صدمه ها پیشگیری کرد.
صالحی اضافه کرد: با همکاری فرمانداری، اداره جهاد کشاورزی، اداره منابع طبیعی و دستگاههای خدمات رسان محلات مانند اداره برق، یکی از معابر اصلی کوچه باغ ها به طول حدود ۴۷۰ متر که دارای کوچه های فرعی گوناگونی بود، انتخاب گردید تا با مصالح قدیمی مانند کاهگل، درپوش آجری، ایجاد طاقچه های قدیمی و کف سازی سنتی سنگی با بیشتر از ۹۵ درصد پیشرفت فیزیکی، بازسازی شود. وسعت پروژه با احتساب مساحت دیوارها و کوچه های فرعی به چهار هزار متر مربع می رسد.
وی ضمن اشاره به تصویب چند طرح گردشگری برای این باغات در سنوات گذشته، خاطرنشان کرد: در نقاطی از این معبر، ایجاد مبلمان شهری و عرضه برخی خدمات صورت خواهد گرفت اما هدف اصلی، طرح گردشگری این محدوده است که کاربری های گوناگونی از قبیل باغ رستوران و اماکن بوم گردی در آن دیده شده که امیدواریم با اجرای پروژه جاری، اجرای این طرح ها تسهیل شود.
با راه اندازی این معبر میتوان امیدوار بود که دسترسی آتشنشانی به باغ ها تسهیل شود و در صورت وقوع آتشسوزی، در کوتاه ترین زمان ممکن نسبت به اطفای حریق اقدام گردد چونکه مردادماه سال ۱۴۰۲ هم وقوع آتشسوزی در ۶ باغ از باغ های پولگان، مساحتی نزدیک به پنج هزار متر را در بر گرفت و به علت عدم امکان تردد خودرو به داخل باغ، اطفای حریق از راه ۳۰۰ متر شیلنگ انجام شد و اطفای حریق دو ساعت و نیم طول کشید.
به گزارش فراجا به نقل از ایسنا، در سالهای اخیر با کمرنگ شدن امید سودجویان نسبت به تغییر کاربری باغات به مسکونی یا تجاری، حریق در محدوه باغ های پولگان به شکل محسوسی کاهش پیدا کرده است اما تنها با تاکید بر این مورد نمی توان دلخوش به احیای باغات بود چونکه کمبود منابع آبی هم تهدیدی بالقوه برای باغات به حساب می آید که باید برای آن تدبیری اندیشید. شناسنامه دار کردن و ثبت این باغات بعنوان یک میراث ملموس شهر محلات که یکی از مولفه های هویتی آن است می تواند چتر حمایتی قانون برای باغات را محکم تر و گسترده تر کند.
حرکت در راه توسعه شهرنشینی و پیشرفت صنعت اجتناب ناپذیر است، اما آلودگی های مختلف زیست محیطی را به همراه دارد، بر این اساس، نقش درختان و فضای سبز در کاهش آلودگی هوا بسیار قابل توجه است، بر این اساس باغ های پولگان علاوه بر زیبایی بصری و ظرفیتهای متنوع گردشگری، در پالایش هوای محلات بعنوان ریه های این شهر، نقش غیرقابل انکاری دارند، ازاین رو باید توجه دوچندانی به این پهنه سبز و پرارزش محلات داشت.
البته نباید فراموش کرد که در تدوین طرح های گردشگری برای باغات پولگان، ظرفیت پذیرش جمعیت در کوچه باغ ها و زیرساخت های خدماتی مورد نیاز گردشگران در منطقه به میزان کافی و باکیفیت مناسب هم باید دیده شود چونکه افزایش بی رویه و بی ضابطه حضور افراد در این حوزه از سویی و نبود خدمات مورد احتیاج به اندازه کافی می تواند عوارض منفی دیگری را هم به همراه داشته باشد.
منبع: فراجا
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب