گزارش فراجا؛
فراموشی حلاجی در بستر زندگی امروزی
یكی از مشاغلی كه در لابلای زندگی ماشینی امروز فراموش شده ندافی و حلاجی است شغلی با بركت و قدیمی كه هنوز صدای شان در اندك كوچه ها و پس كوچه های شهرهای استان سمنان ماندگار است.
خبرگزاری مهر، گروه استان ها –احمد صبوری: مغازه کوچکی است که حالت سنتی خویش را نگه داشته است وارد دالانی کوچک می شوی که صدای چرخ حلاجی بلند می شود. غبار پنبه از باریکه های نوری که از گوشه و کنار به داخل اتاق راه ورود، برای خود باز می کنند، رقص کنان پایین و بالا می روند. سبک و بی وزن...
سر و صدای چرخ حلاجی می خوابد وارد دالان اصلی می شویم اتاقی نسبتاً کوچک اما تاریخی با آینه ای بزرگ و قدی که ورودت را خوش آمد می گوید. حاجی با پسر و شاگردش منتظر است و ورودمان را به نظاره نشسته است، چهره ای گرم و صمیمی دارد، موهای سپید که نشان از شش دهه زندگی دارد. از آن دست افرادی که شغل پدری را حفظ نموده و می گوید تنها همین مغازه حلاجی در سمنان به شکل سنتی باقی مانده است.
مغازه ای که بوی تاریخ می دهد
بوی تاریخ می دهد، بوی روزهایی که مردم سمنان در کوچه و پس کوچه های تنگ و قدیمی ندای نداف های دوچرخه سوار را می شنیدند که با آهنگی خاص فریاد می زدند: نداااافی … پنبه می زنیم، و صدای دنگ، دنگ، دنگ پنبه ها که با ریتمی خاص گوش ها را می نواخت آن هم توسط پیرمردهایی که دوچرخه های سایز ۲۸ سیاه و قدیمی را روی جک می گذاشتند، گوشه حیاط خانه می نشستند و پنبه ها را به اصطلاح شاد می کردند تا باردیگر بتوان از آنها استفاده نمود.
یک تاریخ در این شغل نهفته است تاریخی که هنوز هم گوشه ذهن مردم سمنان جای دارد. نداف ها و حلاج هایی که یا مغازه داشتند و یا با چهار پا یا دوچرخه که بتواند وارد کوچه های تنگ آن روزگار شود، به مردم خدمت رسانی می کردند برای کسب روزی حلال…
شغل سخت و کم درآمد
جای جای دست هایشان نشانی از ورود صدها سوزن است. زمخت و اکثرشان هم با درد آرنج، مچ و کتف، آرتروزهای مفصلی و دیگر دردهای موضعی روبرو می شدند و غالباً غوز بزرگی هم پشت شأن درست بین دو کتف در می آمد چونکه اصلاً کار ساده ای نیست که چوب ندافی به آن بلندی و سنگینی را با یک دست نگه داری و با دست دیگر با وسیله ای که خودش چهار، پنج کیلوگرم وزن دارد بر روی بند بکوبی تا پنبه ها شاد شوند آن هم با کمترین درآمد ممکن در این روزهای پرخرج و مخارج.
ندافی و حلاجی از دیرباز شغل با برکتی بود چونکه به مردم کمک می کرد تا بهداشت رخت خواب هایشان را حفظ کنند از طرفی در خانه هایی که بچه های کوچک رخت خواب را نجس می کردند این حلاج ها بودند که با پنبه زنی و ندافی امکان شستشوی لحاف ها را مهیا می کردند و هر وقت عروسی قرار بود رخ دهد و دو جوان بر سر خانه شأن حاضر شوند و آینده ای بسازند این نداف ها بودند که برای آنها رخت خواب می دوختند.
در نتیجه این شغل با برکت همیشه نزد مردم محترم بوده است. از طرفی پنبه زنی سبب می شد تا رخت خواب ها از ریز موجودات انگلی مانند ساس و کنه و حتی کک رپاک شوند و این مورد در آن روزگار که شپش و کنه رواج زیادی داشت، امری بسیار مهم و قابل توجه برای مردم محسوب می شد شاید بتوان گفت نداف ها و حلاج ها نقش مهمی در بهداشت عمومی مردم هم داشتند.
کار با شاد کردن پنبه ها آغاز می شود
حاجی می گوید: کار با شاد کردن پنبه ها شروع می شود چونکه پنبه وقتی به دست ما می رسد به جهت اینکه جای کمتری بگیرد فشرده و سفت می شود و از طرفی سنگین است. در قدیم این کار را با بندهایی که سر چوب بزرگی بود انجام می دادند اما امروز با چرخ این کار صورت می گیرد که انرژی آن از برق تأمین می شود.
فقط همین یک چرخ نماد سنت در مغازه حاجی حلاج شهر سمنان است آن هم مدرنیته ای که خود سه دهه قدمت دارد! وی ادامه می دهد: پس از اینکه پنبه ها اصطلاحاً شاد شد یعنی از هم جدا و نرم شد به درون تشک که از قبل با ابعاد مشخص آنرا برش داده و دوخته ایم، وارد می شود مانند یک کیسه که یک سرش باز است بعد از آن تشک به محوطه بیرون مغازه روی یک چارچوب قرار می گیرد و ما آنرا می دوزیم.
این حلاج قدیمی شهر سمنان می گوید: پنبه وقتی وارد تشک می شود بیشتر از ۳۰ تا ۴۰ سانتی متر قطر دارد پس باید این پنبه را تا حدی بکوبیم و فشرده نماییم پس با ابزاری مانند چوب آنرا همسطح کرده و آنقدر می کوبیم تا پنبه روی تشک بخوابد سپس با «تَمنه» که سوزن های بزرگی است بخش های مختلف تشک دوخته می شود تا این پنبه ها تکان نخورند و برای سال ها زیر دست مشتری کار کنند.
حلاجی شغل آبا و اجدادی
حاجی با همان لحن می گوید: فقط من مانده ام که آن هم شغل سنتی را از آبا اجدادم به ارث آورده ام، بقیه شده اند مغازه های مدرن و یا خوش خواب و آرام خواب و بالش هایی از جنس پلی استر و … که این روزها مد شده است اما همین ها هم باز برای انجام دادن کارهای مشتریان خود پیش ما می آیند! چونکه این کار سنتی و اصولی است و کسی دیگر هم نمی تواند انجام دهد.
وی می افزاید: تشک ها وزن دارند یعنی برای مثال تشک های یک نفری باید پنج کیلوگرم بار پنبه داشته باشند و در نتیجه این کار هر اصولی دارد ما حتی خوش خواب و بالش و … هم می سازیم و من تنها فرزند پدرم هستم که این شغل را ادامه داده ام یعنی پدر من و پدر همسرم این شغل را بیشتر از ۷۰ سال پیش در سمنان راه اندازی کرده اند و من هم سال های سال این کار را انجام داده ام.
این حلاج سمنان می افزاید: این شغلی بوده که پدرم، پدر همسرم و مادرم حتی از کودکی در آن فعالیت داشتند و بعد از آن برادرانم به دنبال کار دیگری رفتند و من تنها این شغل را ادامه دادم و خوشبختانه امروز پسر من هم به این شغل گرایش داشته و نزد من کار می کند اما نمی دانم پس از من هم این شغل را ادامه می دهد یا خیر؛
وی می گوید: سه مَن «هر مَن معادل پنج کیلوگرم» پنبه را در گذشته یک نفر زن یا مرد با دست شاد می کرد و این امر کار بسیار دشواری بود که وقت زیادی هم می گرفت اما از سال های قبل دستگاهی به نام آهنی به مغازه آمده که کار ۱۰ نفر را در یک روز انجام می دهد و مقدار زیادی پنبه را یکباره شاد می کند.
رخت خواب ها سنتی آماده می شود
پسر با انگیزه کار می کند و شغلش را دوست دارد اما به قول حاجی مشخص نیست که این شغل را ادامه بدهد یا نه خیلی اهل صحبت نیست کم حرفی می کند. چشمان درشتی دارد که می درخشند. همزمان با صحبت های حاجی، دوخت یک تشک یک نفره کم کم به اتمام می رسد تشکی که مقرر است میهمان خانه یکی از شهروندان سمنانی شود آن هم به شکل سنتی و کار دست افرادی مانند حاجی که سال ها است در این شغل مشغول هستند.
برخی معتقد هستند که تشک های سنتی بهترین وسیله برای خواب و حفظ ستون فقرات هستند برخی دیگر می گویند خیر، این تشک ها به علت عدم یک دست بودن می توانند ضرر داشته باشند اما افرادی مانند حاجی معتقد هستند که اگر قرار بود این تشک ها ضرر داشته باشند صدها سال ایرانیان روی پنبه و پر نمی خوابیدند اما چرا از وقتی که این سنت ها کم کم در خانه ها کم شد این همه مشکلات ستون فقرات و … پدید آمد؟ صحبتش بیراه نیست.
یکی دیگر از نکات قابل توجه این است که ما ایرانیان سابقاً بر روی نمد می نشستیم نمدی که از موی بز و شتر درست می شد و بر روی لحاف از پنبه و پر می خوابیدیم دست ساخت هایی که همگی به شکلی با سیستم جریان خون، ستون فقرات و تنظیم دمای بدن همراه بودند امروز هم حتی به سفارش مشتری تشک هایی با نمد هم حتی ایجاد می شود که برخی پزشکان می گویند بهترین وسیله برای زیرانداز خواب است.
کم کم باید رفت و حاجی و پسرش را با حلاجی سنتی شأن تنها گذاشت. حلاجی که یادگار یک تاریخ است یادگار یک سبک زندگی و یادگاری به بلندای تاریخ سمنان… شاید بهتر باشد یک مرتبه هم به این حلاجی ها سری بزنیم و باردیگر لذت خوابیدن بر روی پنبه سنتی را به خودمان هدیه نماییم.
منبع: فراجا
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب