ترقه هایی که بانگ خاموشی سنت ها شده اند فراجا: چهارشنبه آخر سال، جشنی کهن با مراسم هایی نمادین، امروز به شبی پرهیجان و گاه خطرناک بدل شده است. آیا این جشن در راه فراموشی هویت خود قرار دارد؟ خبرگزاری مهر، گروه استانها – کورش دیباج: چهارشنبه آخرسال، یکی از قدیمی ترین آیین های ایرانی، قرن ها به عنوان جشنی برای گذار از سال کهنه به سال نو، پاک سازی روانی و اجتماعی، و تقویت همبستگی میان مردم برگزار می شد. این جشن که ریشه در باورهای اسطوره ای و سنت های مردمی دارد، با مراسم هایی مانند پریدن از روی آتش، کوزه شکنی، قاشق زنی و فال گوش ایستادن همراه بوده است. اما در دهه های اخیر، تغییرات اجتماعی، رشد شهرنشینی و نفوذ عناصر مدرن، شکل و مفهوم این جشن را دگرگون کرده است. امروزه، مراسم چهارشنبه آخرسال بالاتر از آنکه یک آیین سنتی و اجتماعی باشد، به شبی پر از هیجان و گاه خطر تبدیل گشته است که در آن استفاده از مواد محترقه جایگزین مراسم آئینی شده است. برخی کارشناسان اعتقاد دارند که اگر برای احیای ارزش های اصیل این جشن اقدام نشود، چهارشنبه سوری به عنوان یک بخش از میراث فرهنگی ناملموس ایران، به مرور گرفتار تحریف و کم رنگی خواهد شد. در این گزارش، به بررسی تغییرات چهارشنبه آخر سال، دلیلهای فراموشی آیین های اصیل آن و راهکارهای احیای این سنت پرداخته ایم. نسل جوان: چهارشنبه آخرسال یعنی هیجان و آدرنالین علیرضا محمودی، ۲۲ ساله و دانشجوی رشته مهندسی، درباره ی تجربه اش از چهارشنبه آخر سال به خبرنگار مهر می گوید: برای ما چهارشنبه آخر سال بیشتر یک شب هیجانی است تا یک آیین سنتی. از کودکی به یاد دارم که در این شب، دوستانم بدنبال ترقه و مواد محترقه بودند و این هیجان به قسمتی از این جشن تبدیل گشته است. راستش را بخواهید، کمتر کسی از هم نسلان من درباره ی کوزه شکنی یا قاشق زنی چیزی می داند. شبکه های اجتماعی و ویدیو های اینترنتی نیز بیشتر جنبه های مدرن چهارشنبه آخرسال را نشان می دهند، نه سنت های قدیمی آنرا. او در ادامه اشاره می کند که شاید اگر برنامه های جذاب و متناسب با سلیقه جوانان برای معرفی آیین های اصیل چهارشنبه آخرسال برگزار شود، بتواند نظر آنها را جلب کند: شاید اگر جشن هایی در محله ها برگزار گردد که در آن سنت های چهارشنبه آخرسال به گونه ای جذاب مورد بازسازی قرار گیرند، ما هم بیشتر به آنها علاقمند شویم. اما هم اکنون، انفجار ترقه ها و آتش بازیهای مهیج، مهم ترین چیزی است که از این جشن به یاد داریم. خانواده ها: چهارشنبه سوری دیگر آن صفای گذشته را ندارد زهرا کریمی، ۴۸ ساله و مادر دو نوجوان، درباره ی تغییرات چهارشنبه آخرسال به خبرنگار مهر می گوید: چهارشنبه آخرسال دوران کودکی ما چیزی نبود که امروز می بینیم. در آن زمان، این شب فرصتی برای دورهمی های خانوادگی و شادی های ساده بود. بچه ها قاشق زنی می کردند، بزرگ ترها آتش کوچکی در حیاط خانه روشن می کردند و همه کنار هم بودند. اما امروز بیشتر نگران امنیت فرزندانمان هستیم تا لذت بردن از این جشن. هر سال، اخبار حوادث چهارشنبه آخرسال پر از گزارش های ناراحت کننده است. او تاکید می کند که اگر فرهنگ سازی مناسبی صورت گیرد، می توان چهارشنبه آخرسال را باردیگر به صورت اصیل آن احیا کرد: اگر مسئولان فرهنگی و رسانه ها بجای تمرکز بر خطرات چهارشنبه آخرسال، راهکارهایی برای بازگرداندن آیین های قدیمی عرضه کنند، شاید بتوانیم این جشن را از وضعیت فعلی نجات دهیم. خانواده ها هم اهمیت بالای ی دارند؛ اگر این آیین ها را به فرزندانمان آموزش دهیم و در خانه اجرا نماییم، می توانیم چهارشنبه آخرسال را از یک شب پرخطر به یک شب به یادماندنی تبدیل نماییم تحریف آیین های کهن چهارشنبه آخرسال؛ از قاشق زنی تا انفجارهای مهیب مریم افشاری، پژوهشگر حوزه میراث فرهنگی ناملموس، در گفت و گو با مهر با تاکید بر اینکه چهارشنبه آخرسال همیشه جشنی آئینی و نمادین بوده است، می گوید: این جشن در گذشته با هدف تطهیر، رفع بلا و استقبال از سال نو برگزار می شد. مردم آتش می افروختند، اما نه برای تخریب و ایجاد خطر، بلکه به عنوان نمادی از روشنایی و گرما. همین طور مراسم هایی مانند کوزه شکنی و قاشق زنی برای دفع انرژی های منفی و طلب برکت انجام می شد. اما امروزه شاهد تغییر کارکرد این جشن هستیم و در صورت ادامه این روند، هویت اصیل چهارشنبه آخرسال از میان خواهد رفت. افشاری ضمن اشاره به این که تعدادی از این آیین ها هنوز هم در نقاطی از ایران زنده هستند، ادامه می دهد: در مناطقی مانند یزد و همدان، هنوز هم رسم کوزه شکنی اجرا می شود، اما در شهرهای بزرگ کمتر کسی از این سنت مطلع است. قاشق زنی که زمانی فرصتی برای تقویت همبستگی اجتماعی بود، جای خودرا به انفجارهای مهیب و پرخطر داده است. برای حفظ این آیین ها باید آگاهی رسانی کرد و آنها را به نسل جدید معرفی نمود. شهرنشینی و تغییر سبک زندگی؛ دلیلهای فراموشی آیین های سنتی کامران حاجیان، مدرس دانشگاه و پژوهشگر حوزه مردم شناسی، یکی از مهم ترین دلیلهای کم رنگ شدن آیین های سنتی چهارشنبه آخرسال را تغییر سبک زندگی و شهرنشینی می داند. وی در گفت و گو با مهر می گوید: در گذشته، محله ها کوچک بودند و مردم روابط نزدیکی با یکدیگر داشتند. مراسم هایی مانند قاشق زنی در بستری از همبستگی اجتماعی شکل گرفته بودند، اما امروزه سبک زندگی شهری مانع از اجرای چنین سنت هایی شده است. تصور کنید کودکی در یک آپارتمان ۱۰ طبقه بخواهد قاشق زنی کند؛ احیانا همسایگان واکنش مثبتی به این مساله نخواهند داشت. حاجیان همین طور معتقد می باشد که مدرنیته و تغییر نگرش عمومی نسبت به این آیین ها، نقش مهمی در پایین آوردن علاقه مردم به آنها داشته است: خیلی از رسوم قدیمی در نگاه امروزی غیرضروری یا حتی غیرمنطقی به نظر می رسند. به عنوان مثال، فال گوش ایستادن که زمانی برای پیش بینی آینده رایج بود، امروز دیگر جایگاهی در زندگی شهری ندارد. این تغییر نگرش، همراه با زندگی مدرن، باعث شده خیلی از آیین های چهارشنبه آخر سال به دست فراموشی سپرده شوند. نسل جدید چهارشنبه آخرسال را به چه صورت تجربه می کند؟ نسرین میرمحمدی، جامعه شناس فرهنگی، معتقد می باشد که نسل جدید به علت تغییرات فرهنگی و گسترش فناوری، چهارشنبه آخرسال را به گونه ای متفاوت از نسل های قبل تجربه می کند. وی در گفت و گو با مهر بیان می کند: چهارشنبه سوری در گذشته فرصتی برای تعاملات اجتماعی بود. مردم دور هم جمع می شدند، آتش روشن می کردند و مراسم هایی مانند کوزه شکنی و قاشق زنی را اجرا می کردند. اما امروزه این جشن بیشتر به عنوان یک شب هیجانی شناخته می شود که محور اصلی آن استفاده از مواد محترقه است. او نقش رسانه ها و فضای مجازی را در این تغییرات بسیار مهم می داند: امروزه خردسالان و نوجوانان بوسیله اینترنت و شبکه های اجتماعی، الگوهای جدیدی برای تفریح و سرگرمی پیدا کرده اند. رسانه ها نیز بجای معرفی آیین های سنتی چهارشنبه آخر سال، بیشتر جنبه های مدرن و گاه خطرناک آنرا نمایش داده اند. این مسئله سبب شده که رسوم قدیمی در حاشیه قرار بگیرند و کمتر مورد توجه قرار گیرند. آیا امکان احیای آیین های چهارشنبه آخرسال وجود دارد؟ هر سه کارشناس اعتقاد دارند که با برنامه ریزی صحیح، می توان آیین های اصیل چهارشنبه آخرسال را احیا کرد و آنرا از یک جشن پرخطر و بی هویت به یک آیین فرهنگی و اجتماعی بازگرداند. مریم افشاری بر نقش آموزش و آگاهی رسانی تاکید دارد و می گوید: مدارس، رسانه ها و نهادهای فرهنگی باید درباره ی این آیین ها اطلاع رسانی کنند. همین طور برگزاری جشن های عمومی در قالبی سنتی می تواند مردم را با این رسوم آشنا کند. کامران حاجیان نیز نقش خانواده ها را در حفظ این آیین ها کلیدی می داند: اگر خانواده ها این سنت ها را در خانه اجرا کنند و آنها را به فرزندان خود منتقل کنند، احتمال زنده ماندن این آیین ها بیشتر خواهد شد. نسرین میرمحمدی نیز پیشنهاد می دهد که برای جلب توجه نسل جدید، این آیین ها با روش های مدرن تطبیق داده شوند: می توان از فضای مجازی و شبکه های اجتماعی برای تبلیغ این رسوم استفاده نمود. تولید محتوای جذاب، مانند کلیپ هایی درباره ی قاشق زنی و کوزه شکنی، می تواند این آیین ها را به نسل جدید معرفی نماید و آنها را باردیگر زنده سازد. حال چه باید کرد؟چهارشنبه آخرسال، یکی از مهم ترین جشن های ایرانی، با گذشت زمان دستخوش تغییرات زیادی شده است. خیلی از آیین های سنتی این جشن مانند کوزه شکنی، فال گوش ایستادن و قاشق زنی درحال فراموشی هستند و جای خودرا به رفتارهای جدید داده اند. کارشناسان معتقدند که تغییر سبک زندگی، شهرنشینی و نفوذ فرهنگ های جدید از عوامل اصلی این تغییرات هستند. بااین حال، این آیین ها هنوز هم قسمتی از میراث فرهنگی ناملموس ایران هستند و می توان با برنامه ریزی مناسب، آموزش و استفاده از رسانه های نوین، آنها را باردیگر زنده کرد. احیای چهارشنبه آخرسال به عنوان یک جشن آئینی و اجتماعی، نه فقط سبب حفظ فرهنگ ایرانی خواهد شد، بلکه می تواند از بروز رفتارهای خطرناک و ناهنجاری های اجتماعی نیز جلوگیری نماید. 1403/12/29 12:33:36 0.0 / 5 127 تگهای خبر: آپارتمان , آموزش , شهر , فناوری این پست فراجا را می پسندید؟ (0) (0) تازه ترین مطالب مرتبط معماری گذشته جلوه ای از معنویت گمشده امروز مدیران غیرمتخصص و ناآگاه با بودجه های اندک چه می کنند؟ چرا ندانم کاری می کنیم؟ شباهت فوتبال با سی وسه پل میراث زخمی از سرمایه های اجتماعی نظرات بینندگان در مورد این پست فراجا نظر شما در مورد این پست فراجا نام: ایمیل: نظر: سوال: = ۷ بعلاوه ۴