خاك سرمه خیز اصفهان،
ظرافت و اصالت در هنر چشم نواز میناکاری
فراجا: اصفهان تهیه مواد اولیه، آموزش، تبلیغات و بازاریابی، بسته بندی و صادرات، ازجمله مشکلاتی است که هنرمندان صنایع دستی اصفهان با آن مواجهند و به گواه هنرمندان میناکاری، در این هنر نیز شاهد چنین چالش هایی هستیم.
میناکاری هنرصنعتی ریشه دار و نام آشنا در بین صنایع دستی اصفهان است که هنرمندان بسیاری از گذشته های دور در این رشته، ساخته و پرداخته اند. مرتضی اسماعیلی نیز یکی از هنرمندان پیشکسوت صنایع دستی است که بیش از ۶۰ سال است در حرفه میناکاری فعالیت می کند. او نیز ضمن تأیید مشکلات مورد اشاره، از کمرنگ شدن فرهنگ استفاده از صنایع دستی در بین مردم گلایه دارد و یکی از راهکارهای گرایش و علاقه مندی مردم به صنایع دستی را معرفی آن برای شناخت کافیِ شهروندان از صنایع دستی می داند، وظیفه ای که بدون شک همت مسئوان را می طلب؛ هرچندکه در این بین، مباحث اقتصادی نیز از اهمیت بالایی برخوردار می باشند و مدتهاست به همین دلیل، صنایع دستی در سبد خرید مردم جایگاهی ندارد. استاد اسماعیلی همین طور اعتقاد دارد که عدم حضور توریستهای خارجی در ایران و ازجمله در اصفهان، سبب شده که هنرمندان رشته های مختلف صنایع دستی در معرفی هنرِ خود و صادرات و فروش آنها نیز با مشکلات بسیاری مواجه شوند.
حجره میناکاری این هنرمند در ضلع شرقی میدان نقش جهان برای علاقه مندان این هنر، آشنای دوری است و ما در یکی از روزهای اردیبهشت ماه میهمان این استاد پیشکسوت شدیم.
آنچه می خوانید گفت و گوی اختصاصی ایسنا با استاد مرتضی اسماعیلی، هنرمند پیشکسوت هنر میناکاری است.
استاد، شما چه تاریخی و کجا متولد شدید؟
در روز پنجم مهرماه ۱۳۳۵ در اصفهان به دنیا آمدم.
اولین بار که روی یک ظرف مینا کار کردید را به خاطر دارید؟
من ۲۰ سال شاگردی کردم. نخستین استاد من استاد «حسین صاحبان» هستند و من از ۴ سالگی نزد ایشان به یادگیری نقاشی روی آلبوم مشغول شدم. بعد از گذشت یک سال نزد استاد «بمان علی صغیر» رفتم که ایشان از اقوام جناب آقای صغیر اصفهانی بودند. سپس از نقاشی روی آلبوم به میناکاری روی آوردم و در کارگاه استاد «ناصر زندی» مدت ۲۰ سال مشغول به حرفه میناکاری شدم.
از سایر اساتیدتان در میناکاری بگویید.
اولین استاد من آقای «حسین صاحبان» و دیگر اساتید من مرحوم «کاظم فردوسی»، «حسن کاویان پور»، «خسرو پورشیروان» و «حسن اکبری» بودند.
در خانواده به غیراز شما فرد دیگری هم به رشته میناکاری گرایش پیدا کرده است؟
بله. برادرم مرحوم «حسین اسماعیلی» که جزو مشاهیر هنر میناکاری بودند و برادر دیگرم مرحوم «باقر اسماعیلی» نیز در این حوزه فعالیت داشته اند؛ هم چنین دیگر برادرم آقای «حسن اسماعیلی» هم کم وبیش در این رشته مشغول فعالیت هستند.
وقتی روی ظروف میناکاری می کنید، هارمونی رنگ ها را بر چه اساسی انتخاب می کنید؟
هارمونی رنگ های مورداستفاده در کار ما شامل دودسته هستند: یک دسته رنگ هایی از پیش تعیین شده برای طرح های خاص مانند گل شاه عباسی و کاشی کاری های مساجد که از گذشته تا حالا هستند و دسته دیگرِ رنگ ها هم برمبنای سال ها تجربه فعالیت در میناکاری و هم چنین مطابق سلیقه و سفارش مشتری انتخاب می شوند.
آیا کار صادرات انجام می دهید؟
تولید، فروشندگی و صادرات، ۳ فرآیند بطورکامل متفاوت بوده و من فقط تولیدکننده هستم و صادراتِ تولیداتی که من انجام می دهم توسط افراد متبحر در این حرفه صورت می گیرد.
نگهداری تولیدات مینا در کدام شهرها برمبنای شرایط جغرافیایی و آب و هوا مناسب است؟
ظروف میناکاری شده در هر شرایط آب و هوایی قابل نگه داری است و تنها دشمن ظروف مینا ضربه و اسید است.
از مشکلات موجود در صنایع دستی و خصوصاً میناکاری بگویید.
ازجمله مشکلات گوناگون در حرفه مینا می توان به ۵ اصل مهم اشاره کرد:
۱. تهیه مواد اولیه؛ زیرساخت موردنیاز ما برای تولید مینا ورق مس است که بواسطه کمبود و گرانی به آسانی در اختیار ما قرار نمی گیرد؛ هم چنین برای میناکاری ظریف ترین رنگ لعابی، موردنیاز است. تمام رنگ های مورداستفاده در مینا، رنگ های آلمانی هستند و بااینکه در داخل ایران هم این رنگ ها تولید می شوند ولی در دسترس قرار نمی گیرد و بواسطه تحریم برای آماده سازی تجهیزات و امکانات در تولید رنگ، تولید آن مقرون به صرف نیست و نیازمند حمایت دولتی است.
۲. آموزش؛ اتحادیه صنایع دستی در کشور ما با مشکل بودجه دولتی مواجه می باشد و بودجه آنها بوسیله پذیرش عضو جدید در اتحادیه تامین می شود. بیشتر افراد بعد از گذراندن یک دوره آموزش ابتدایی پروانه کسب و پروانه تولیدی گرفته و آغاز به فعالیت می نمایند و متأسفانه نظارتی هم دراین زمینه صورت نمی گیرد. لازم است که آموزش دراین زمینه بصورت الزامی ارائه شود و افراد پیش از شروع فعالیت دراین زمینه به حداکثر مهارت موردنیاز برسند.
۳. تبلیغات و بازاریابی؛ بازاریابی و حمایت درباب تبلیغات در صنایع دستی به اندازه کافی صورت نمی گیرد. با توجه به این که تبلیغات در حیطه وظایف من به عنوان تولیدکننده نیست، لازم است که معاونت صنایع دستی و میراث فرهنگی این هنر را در قالب تبلیغات به شکل گسترده معرفی نماید.
۴. بسته بندی؛ متأسفانه بسته بندی مناسبی وجود ندارد که حاوی صنایع دستی برای ارائه به علاقه مندان باشد، و برای بسته بندی تعدادی از محصولات میناکاری، آنها را داخل یک جعبه گذاشته و با شیشه روی آنرا می پوشانند درصورتی که باتوجه به جنس سخت شیشه، این نوع بسته بندی موجب لطمه رسانی به محصول می شود و باید برای بهبود عملکرد دراین زمینه، پشتیبانی از سوی دولت صورت گیرد.
۵. صادرات؛ باید بگویم بواسطه تحریم، صادرات کالاهای ایرانی بسیار ضعیف است هم چنین ما با مشکل کارشناس گمرک برای کارشناسی صنایع دستی درباب صادرات هم مواجه هستیم.
ظروف مینا را بر چه اساسی قیمت گذاری می کنید؟
ظروف مینا بر ۳ اساس متریال مرغوب، ظرافت در انتخاب طرح و نقش و رعایت کردن تمامی مسائل فنی قیمت گذاری می شوند و قیمت گذاری اجناس فقط برمبنای کیفیت اجناس تولیدی صورت می گیرد.
فرزندانتان این حرفه را ادامه می دهد؟
همه فرزندان من در میناکاری سررشته دارند، اما هم اکنون تنها یکی از دختران و یکی از پسرانم در این حرفه مشغول فعالیت هستند.
در زمینه مینا آموزشِ دانشگاهی و یا کارگاهی انجام داده اید؟
خیر. من تا حالا در حوزه آموزش دانشگاهی هیچ نوع فعالیتی نداشته ام.
فرهنگ استفاده از صنایع دستی به ویژه میناکاری در میان مردم ایران تا چه اندازه رواج پیداکرده و راه حل شما برای توسعه بیشتر این فرهنگ در میان مردم چیست؟
متأسفانه استفاده از صنایع دستی ازجمله ظروف مینا در میان مردم تا حدودی ضعیف است و همانطور که اشاره کردم عدم معرفی و شناخت کافی از این هنر، یکی از اشکالات موجود در این حرفه است. یکی از راهکارهای آن برای بهبود ترویج این فرهنگ، معرفی و شناخت کافی مردم از صنایع دستی است.
با توجه به این که اصفهان کانون اصلی صنایع دستی است فکر می کنید امکان ایجاد مراکز تخصصی در این حرفه برای سایر شهرها نیز ممکن است؟
میناکاری فقط به سبب همکاری افراد متخصص که در آن مشغول اند و هرکدام در قسمتی که در آن تبحر دارند، نیازمند تمام نهادهای متولی است که چنین امکانی را در دیگر شهرها نیز فراهم سازند.
اگر در طول فرآیند تولید ظروف مینا، مرحله ای به درستی انجام نشود، چه کار می کنید؟
اگر هرگونه مشکلی به وجود آید، فرآیند تولید تا رفع ریشه ای مشکل، متوقف می شود.
نحوه چگونگی پختن ظروف در کوره چقدر اهمیت دارد؟
این مرحله در تولید اهمیت بسیار دارد. ظروف باتوجه به ضخامت متریال بین یک تا ۲ دقیقه داخل کوره در دمای حدود ۷۰۰ الی ۸۰۰ درجه حرارت می بیند که در این زمان چنانچه ظرفی حتی چند ثانیه کمتر یا بیشتر داخل کوره بماند، تمامی مراحل گرفتار مشکل می شود.
چقدر خودتان را موظف به نظارت از صفر تا ۱۰۰ فرآیند تولید ظروف می دانید؟
گرفتن مدارک از ارگان های رسمی کشور، نشان استاندارد از اداره کل استاندارد اصفهان، پروانه کسب از اتحادیه صنایع دستی، نشان اعتماد از میراث فرهنگی، نشان اعتماد از اتحادیه صنایع دستی اصفهان، نشان پشتیبانی از مصرف کننده، مدیریت کنترل کیفیت، پروانه تولید از معاونت صنایع دستی میراث فرهنگی، پاسخی جامع به سؤال شما است که نشان دهنده نظارت بنده از صفر تا ۱۰۰ میناکاری روی ظروف است.
حضور و عدم حضور گردشگر در اصفهان چقدر در فروش صنایع دستی و میناکاری مؤثر بوده است؟
بی شک حضور گردشگر برای شناساندن و معرفی هنر اصیل ایرانی خصوصاً میناکاری و هم چنین رونق در فروش این اجناس، بسیار تأثیرگذار است. حالا که با کمبود گردشگر مواجه هستیم، در حوزه معرفی صنایع دستی و صادرات و رونق فروش، با یک سری مشکلات روبرو می شویم.
منبع: فراجا
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب