میراث فرهنگی در سالی كه گذشت؛
فوت بزرگان دیرینه شناسی و ایران شناسی در آخرین سال قرن
جامعه ایران شناسان و باستان شناسان در سال 1400 تعدادی از بزرگان و پیشکسوتان خودرا از دست داد.
خبرگزاری مهر _ گروه جامعه؛ در سال ۱۴۰۰ به دلیلهای مختلفی همچون شیوع بیماری کرونا و کهولت سن، چند تن از بزرگان دیرینه شناسی و ایران شناسی دار فانی را وداع گفتند و جامعه میراث دوستان را با خلأ وجودشان مواجه کردند. فروردین سال قبل بود که خبر رسید میرعابدین کابلی عتیقه شناس پیشکسوت از دنیا رفت. او فعالیت خودرا در اداره کل دیرینه شناسی از سال ۱۳۵۰ شروع کرد و از آن زمان در خیلی از جستجوهای دیرینه شناسی با مسئولیت های مختلف شرکت کرد که از آن جمله می توان جستجوهای هفت تپه، ابوفندوا، بررسی شمال خراسان، شهداد و نخستین بررسی مشترک در هلیلان به سرپرستی وی و «پدر مورتنسن» را برشمرد. او مسئولیت های معاونت و ریاست پژوهش اداره کل باستان شناسی، مدیریت بخش جستجوهای دیرینه شناسی و معاونت پژوهشی میراث فرهنگی استان تهران را نیز برعهده داشته است. از میرعابدین کابلی یک دفعه در سال ۱۳۹۵ بعنوان یکی از مفاخر میراث فرهنگی ایران تجلیل شد که همزمان با آن، کتابی با عنوان «جشنامه میرعابدین کابلی» نیز رونمایی گردید. بعد از مرحوم کابلی، دراردیبهشت ماه سال قبل احمد کبیری هندی، عتیقه شناس پیشکسوت و استاد مرمت در ۷۶ سالگی دارفانی را وداع گفت. این چهره فرهیخته دانش آموخته رشته دیرینه شناسی از دانشگاه تهران بود. کبیری ابتدا به استخدام سازمان ملی صیانت از آثار باستانی ایران درآمد و سپس در سازمان میراث فرهنگی کشور در امر پژوهش باستان شناسی، حفاظت و مرمتِ محوطه و بناهای تاریخی مشغول به خدمت شد. وی عضو هیأت مدیره و رییس کمیته اسناد و انتشارات ایکوموس ایران بود. این استاد برجسته در کارنامه عملکردش بررسی، کاوش و حفاظت و مرمت شهر حریره کیش، معبد آناهیتا کنگاور، بررسی و شناسایی آثار تاریخی شاه زند، بررسی دلازیان سمنان، کاروانسرای قصر بهرام، پژوهش درباره آثار تخت جمشید، اقامتگاه های میان راهی شاهی اصفهان، فرح آباد ساری و … را به یادگار گذاشت.
در خرداد ماه سال ۱۴۰۰ الکساندر الرداشویلی ایران شناس مشهور اهل گرجستان و مؤلف فرهنگ لغت فارسی - گرجی نیز درگذشت.
لرداشویلی، ایران شناس، شاعر، مترجم و ادیب گرجی در سال ۱۹۷۸ از رشته زبان و ادبیات فارسی دانشکده شرق شناسی دانشگاه دولتی اوانه جاواخیشویلی تفلیس فارغ التحصیل شد. وی عضو انجمن نویسندگان گرجستان از سال ۲۰۱۷ بود و دارنده جایزه ادبی به نام اوانه ماچابِلی در سال ۲۰۱۷ است. این چهره ادبی با هیئت ترجمه انجمن نویسندگان همکاری نزدیکی داشته و مؤسس روزنامه «فانتزی» است و از سال ۱۹۹۶ سردبیر آن بوده و رییس کلوب مترجمان نیز بود. نخستین ترجمه های الرداشویلی در دوران دانشجویی در روزنامه دانشگاه تفلیس منتشر شد. وی قسمتی از مجموعه شعرهای شاعران ایرانی مانند رودکی، فردوسی، خیام، مولوی و شاعران دیگر را ترجمه و منتشر نموده است. الکساندر الرداشویلی همین طور فرهنگ لغت فارسی-گرجی را تألیف و با حمایت رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در گرجستان منتشر نموده است.درگذشت استاد تاریخ ایران در سکوت خبریدر مهر ماه آخرین سال قرن جولی اسکات میثمی، استاد بازنشسته زبان و ادبیات فارسی و پژوهشگر تاریخ و فرهنگ ایران در ۸۴ سالگی و در سکوت خبری در آمریکا از دنیا رفت. جولی اسکات میثمی متولد سال ۱۹۳۷ میلادی، استاد بازنشسته زبان فارسی و پژوهشگر تاریخ و فرهنگ ایران در مؤسسه مطالعات شرقی آکسفورد بود که در ۹ اکتبر ۲۰۲۱ (۱۷ مهرماه ۱۴۰۰) در ۸۴ سالگی در کالیفرنیا از دنیا رفت. او از سال ۱۹۷۱ تا ۱۹۸۰ به تدریس ادبیات انگلیسی و ادبیات تطبیقی در دانشگاه تهران مشغول بود. همین طور در تشکیل دوره کارشناسی ارشد ادبیات تطبیقی در این دانشگاه نقش داشت. جولی اسکات میثمی در سال ۱۹۸۵ بعنوان مدرس زبان فارسی در دانشگاه آکسفورد منصوب گردید و تا زمان بازنشستگی در سال ۲۰۰۲ به تدریس درس های ادبیات فارسی و عربی پرداخت. مرداد ماه امسال بود که خبر رسید جلال ستاری؛ مردی که مردم ایران را با اسطوره شناسی آشنا کرد؛ نویسنده، پژوهشگر، مترجم و اسطوره شناس در سن ۹۰ سالگی درگذشت.
جلال ستاری تحصیل کرده سوئیس بود و بیش از ۱۰۰ کتاب در حوزه های اسطوره شناسی، ادبیات نمایشی و نقد فرهنگی تألیف و ترجمه کرد. او همین طور نشان شوالیه هنر و ادب را از دولت فرانسه دریافت کرده بود.
از آثار جلال ستاری می توان به «جان های آشنا»، «افسون شهرزاد»، «پژوهشی در اسطوره گیلگمش و افسانه اسکندر»، «آیین و اسطوره در تئاتر» و ترجمه هایی مثل «اسطوره های عشق»، «دانش اساطیر» و «تأثیر سینما در کودک و نوجوان» اشاره نمود.
در سال قبل همین طور اهدا اعضا بدن بانوی عتیقه شناس به سه بیمار جان باردیگر بخشید. الهام افتخارزاده به سبب سکته مغزی فوت کرد و با موافقت خانواده ایشان، سه عضو بدن این بانوی فداکار به سه بیمار اهدا و به آنها سلامت و زندگی باردیگر بخشید.
افتخارزاده دانش آموخته کارشناسی ارشد در رشته دیرینه شناسی بوده و با پایگاه چغازنبیل، پایگاه شوش، میراث دزفول و دفتر یونسکو در دزفول همکاری داشته است. وی مؤلف چند مقاله و کتاب بود.
راجِر مِروین سِیوُری، صفویه پژوه انگلیسی نیز یکی دیگر از ایران شناسانی بود که در ۹۷ سالگی در کانادا و در ۹۷ سالگی در کانادا از دنیا رفت. او ۲۷ سال در گروه مطالعات شرقی دانشگاه اُتاوا به تدریس و تحقیق درباره ایران پرداخت و در جایگاه یک صفویه پژوه شناخته می شد. مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی در معرفی بیشتر راجِر مِروین سِیوُری نوشت: او نقش مهمی در گسترش مطالعات ایرانی داشت. او که از نویسندگان تاریخ اسلام کمبریج و تاریخ ایران کمبریج بوده، با همکاری در نگارش کتاب ایران پس از اسلام؛ مروری بر تاریخ، فرهنگ و زبان آن در سال ۱۹۶۴، ویرایش کتاب مقدمه ای بر تمدن اسلامی در سال ۱۹۷۶، ترجمه تاریخ عالم آرای عباسی (اسکندربیک منشی) به زبان انگلیسی در سال ۱۹۷۸ و تألیف کتاب ایران عصر صفوی در سال ۱۹۸۷ که ترجمه آن بیش از ۲۰ بار در ایران به چاپ رسیده است و چاپ چندین مقاله دیگر درباره این دوره از تاریخ ایران بعنوان متخصص برجسته تاریخ صفویه شهرت یافت بااینکه نوشته هایش در باب این دوران، بازخوردهای متفاوتی را در بین تاریخ نگاران ایرانی برانگیخته است.
برت فراگنر، ایران شناس اتریشی نیز در سال قبل و در سن ۸۰ سالگی فوت کرد. این چهره فرهنگی در ژوئیه ۲۰۱۰ جایزه بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار را به پاس ترویج فرهنگ و تاریخ ایران در فرهنگستان علوم وین به پاس ترویج فرهنگ و تاریخ ایران دریافت کرد و در سال ۱۳۸۳ نیز منتخب چهارمین همایش چهره های ماندگار ایران شد. برت فراگنر تحصیلات دانشگاهی خودرا در سال ۱۹۶۰ در رشته های شرق شناسی، ترک شناسی، عرب شناسی و ایران شناسی، و نیز قوم شناسی و اسلام شناسی در دانشگاه وین شروع کرد. در اواسط دهه ۱۹۶۰ به مدت یک سال به تهران رفت و نزد ایرج افشار، شیرین بیانی، جعفر محجوب، ذبیح الله صفا، پروفسور شهیدی و منوچهر ستوده آموزش دید. او از سال ۱۹۶۵ تا ۱۹۶۹ از طرف وزارت آموزش و پرورش اتریش در یک مدرسه فنی تهران مسئول هماهنگی برای آموزش زبان آلمانی شد. فراگنر تا سال ۱۹۸۹ در مقام استاد رشته ایران شناسی در دانشگاه های وین، فرایبورگ، برلین و برن به تدریس پرداخت و سپس از تا سال ۲۰۰۳ کرسی استادی ایران شناسی را در دانشگاه آلمان عهده دار بود. از سال ۲۰۰۳ تا اول ژانویه ۲۰۱۰ ریاست انستیتو ایران شناسی فرهنگستان علوم اتریش به او واگذار شد.درگذشت سردمدار مطالعات تحلیلی بر روی گل نوشته هادر ماههای پایانی آخرین سال قرن هاید ماری کخ، ایران شناس معروف آلمان و نویسنده کتاب «از زبان داریوش»، در سن ۷۹ سالگی از دنیا رفت. هاید ماری کخ ایرانشناسی را از ۱۹۷۲ در دانشگاه گوتینگن شروع کرد و در سال ۱۹۷۶ با موضوع پایان نامه «شرایط مذهبی زمان داریوش برمبنای تحقیقات انجام شده بر کتیبه های هخامنشی» دکترا گرفت. او همسر دیگر ایران شناس برجسته آلمانی پروفسور والتر هینتس بود. کخ یکی از مهم ترین پژوهشگرانی بود که در حوزه تاریخ «عیلام قدیم» تحقیقات گسترده ای انجام داده و از علایق خاص او، هنر اسلامی و خصوصاً معماری و هنر سرامیک بود. بگفته بسیار از ایران شناسان، کخ را باید سردمدار مطالعات تحلیلی بر روی گل نوشته های بایگانی بارو تخت جمشید دانست. اواخر سال بود که حمید خطیب شهیدی همچون باستان شناسان پیشکسوت دوره اورارتویی از دنیا رفت. وی در سال ۱۳۵۱ کارشناسی دیرینه شناسی خودرا از دانشگاه تهران گرفت و در سال ۱۹۷۵ میلادی دکتری خودرا از دانشگاه ناپل شرقی ایتالیا دریافت کرد. دکتر خطیب شهیدی به زبان های انگلیسی، ترکی و ایتالیایی مسلط بود. تخصص اصلی اش بررسی وجوه تاریخی و فرهنگی برآمدن تمدن اورارتو در شمال غرب ایران و نیمه شرقی فلات آناتولی بود و در این زمینه کتاب ها و مقالات مختلفی به فارسی و انگلیسی و ایتالیایی منتشر نمود.
استاد «رضا مستوفی فرد» عتیقه شناس پیشکسوت نیز در سن ۸۸ سالگی از دنیا رفت. وی در حفاری های گوناگون دیرینه شناسی شرکت داشت که ازجمله مهم ترین آنها شرکت در حفاری تپه مارلیک به سرپرستی عزت الله نگهبان و سرپرستی چند فصل کاوش آموزشی دانشجویان دیرینه شناسی دانشگاه تهران در دشت قزوین بوده است. وی از پیشکسوتان دانش موزه داری و مدرس این رشته بوده و جامعه موزه داری کشور از خدمات او بهره بسیاری برده است. ازجمله خدمات رضا مستوفی فرد در عرصه موزه داری، تلاش جهت راه اندازی موزه مقدم است. این عتیقه شناس پیشکسوت تا سال ۹۶ به کارهای آموزشی و پژوهشی خود ادامه داد و جامعه دیرینه شناسی و موزه داری ایران نزدیک به نیم قرن از خدمات وی بهره برد.
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب