شگفتی های بزرگ ترین دانشگاه تاریخی جهان در تبریز
به گزارش فراجا، محوطه باستانی ربع رشیدی که حالا در یک حصاری مدفون شده زمانی کل شهر تبریز را در برمی گرفت و از دانشگاه های اروپایی مانند کمبریج و هاروارد هم بزرگتر و پیشرفته تر بوده است.
خبرگزاری مهر _ گروه جامعه؛ شهر تبریز که حالا یکی از شهر های گردشگری ایران به حساب می آید زمانی بزرگ ترین دانشگاه بین المللی جهان را در خود داشته است دانشگاهی که از کوه عینالی تا باغ های باغمیشه را شامل می شد یعنی چیزی در حد کل تبریز فعلی.
خواجه رشیدالدین فضل الله همدانی اواخر قرن هفتم و اوایل قرن هشتم هجری قمری، زمان غازان خان ایلخانی برای ساماندهی، تمرکز و تداوم تحقیقات و فعالیتهای فرهنگی و علمی یک مجموعه بزرگ علمی، آموزشی و پژوهشی به نام «ربع رشیدی» تأسیس کرد. اینجا شهری کوچک در پایتخت ایلخانیان و گذرگاه کاروان های خاور و باختر بوده است که کتابخانه، مدرسه، مسجد، دارالایتام، گرمابه، مهمانسرا، بیمارستان، مدارس عالی، پرورشگاه و کارگاه های صنعتی داشته است.
شاید این تنها مجموعه ای باشد که برای ساماندهی و اداره آن یک وقفنامه مفصل نوشته شده است. غازان خان این وقفنامه را نوشته تا فعالیتهای علمی و آموزشی آن مشخص باشد و البته فقط یک نسخه از آن در تمام جهان باقی مانده است. در این وقفنامه لیستی از موقوفات، هزینه ها و برنامه های اداری و مالی تشریح شده است و الان در کتابخانه مرکزی تبریز نگهداری می شود.
وقف نامه رَبعِ رشیدی با نام اصلی «اوقفیة الرشیدیة بخط الواقف فی بیان شرایط امور الوقف و المصارف» کتابی است به خط رشیدالدین فضل الله همدانی که در آن به شرح و توضیح املاک وقف شده برای شهرک علمی رَبعِ رشیدی در تبریز و شرح وضعیت و چگونگی اداره آن پرداخته است این که یک اثر تاریخی برای خودش وقفنامه جداگانه داشته باشد نشان دهند اهمیت آن است. این وقفنامه را که علامه حلی هم بر اصالتش گواهی داده، تنها یک نسخه دارد که آن هم بعنوان نخستین اثر ایرانی در حافظه جهانی یونسکو به ثبت رسید.
در این وقفنامه آمده که این شهرک از سه قسمت ربع رشیدی (قسمت اصلی) شهرستان رشیدی (مجتمع مسکونی و تأسیسات جنبی) و ربض رشیدی (بخش مسکونی اعیان نشین) تشکیل شده بود. بخش اصلی ربع رشیدی تبریز، ۵ بخش داشت که به نامهای مجموعه روضه (مسجدها، دفترهای کار مسؤلان دانشگاه، اتاق های سکونت اساتید و طلاب، کتابخانه و دو تا اتاق یکی مخصوص پذیرایی از میهمانان رئیس دانشگاه و یکی هم برای جلسات محرمانه)، خانقاه (محل سکونت شیوخ و صوفی ها و امکانات رفاهی)، دارالضیافه (مهمان سرا)، دارالشفا (بیمارستان و دانشکده های پزشکی) و دارالمساکین بوده است.
در بخش مسکونی ربع رشیدی، سی هزار خانه، ۲۴ تا کاروان سرا و تعداد زیادی باغ، حمام، کارخانه های مختلف و امکانات رفاهی و اقتصادی ساخته شده بود. همینطور در قسمت اعیان نشین، خانواده های سه مقام ارشد دانشگاه (رئیس دانشگاه، مشرف و ناظر) و خانواده های مسؤلان، مهندسان و معماران به همراه غلام ها زندگی می کردند.
رحمت پور مدیر پایگاه میراث فرهنگی ربع رشیدی در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: ربع رشیدی یکی از افتخارات ایران در دوران ایلخانی بوده است. در آن دوران اینجا بزرگترین دانشگاه پزشکی و مرکز تحقیقات در آن دوره بوده است آیا جز اینجا در جهان جایی داشته اید که با این عظمت در تخصص های مختلف تدریس گردد و کار کنند؟ چرا جندی شاپور مهم می باشد چون آنجا هم یک مرکز تحقیقاتی بوده است. به این نگاه نکنید که هم اکنون تلی از خاک است. فکر کنید ۷۰۰ سال قبل با آن فن و دانش چطور آجر می ساخته اند. ما باید تا حدی که می توانیم این محوطه را احیا نماییم و به دنیا معرفی شود.
وی اظهار داشت: ما می توانیم از آن الگو بگیریم وقتی کسی نتواند گذشته اش را ثابت کند نمی تواند برای آینده برنامه داشته باشد. این هویت ماست. در استان آذربایجان شرقی دو هزار اثر ثبتی در استان داریم شاید ۵ هزار اثر هم قابل ثبت داریم متأسفانه به آنها نمی رسیم مردم فکر می کنند که هر چه به ثبت رسید فقط میراث فرهنگی باید آنرا نگهداری کند درحالی که مردم هم در نگهداری از آن نقش دارند.
ربع رشیدی که به مراتب پیشرفته تر و یا همتراز با دانشگاه های همچون کمبریج، لئون، ونیز، سوربن، آکسفورد و هاروارد و یا سایر دانشگاه های پیشرفته و مطرح جهان بود. حالا جز تلی از خاک و برخی سازه ها همچون یک برجک چیزی باقی نمانده است. ساخت و سازها در سالهای اخیر بسیار زیاد بوده است. خانه های اطراف بدون توجه به این که اینجا یک محوطه تاریخی است، ساخت و سازهای غیر مجاز کرده اند. از طرفی تبریز در طول تاریخ در دوره صفوی، قاجار و پهلوی دستخوش حملات بوده است و همین حملات و دشمنی ها به این دانشگاه بزرگ ضربه های مختلفی زده است.
رحمت پور در اینباره اظهار داشت: کینه پادشاهان بعدی هم سبب شد تا این دانشگاه و محوطه تخریب شود. عثمانی هم در تخریب این مجموعه دخیل بوده اند. در این محوطه برجکی دارد که خیلی ها می پرسند آیا ایلخانی است. در حالیکه نیست برای دوره صفوی است ولی از مصالح ایلخانی بهره برده اند تا آنرا بسازند. ۱۳ هکتار اراضی داشته که بیشتر آنها متعلق به بخش خصوصی بوده است. حالا چند درصد مانده است تا کلاً متعلق به اداره کل میراث فرهنگی استان آذربایجان شرقی شود. ما هر چه روی خاک می بینیم در ارتباط با ایلخانی نیست. بلکه از صفوی تا پهلوی است. مردم در دوره پهلوی روی این تل خاک زندگی می کردند.
وی افزود: گروه باستان شناسان آلمانی به همکاری با ما آمده اند و توانستیم برخی آثار را از زیرخاک دربیاوریم. زمانی خانم کریمی در سال ۵۴ تعیین عرصه و حریم کرد سال ۹۵ تفاهم نامه ای با دانشکده دیرینه شناسی آلمانی، دانشگاه هنر و پژوهشکده دیرینه شناسی ۵ فصل کاوش شد ولی کرونا آنرا متوقف کرد و اگر اعتبار بدهند کاوش ها را از سر می گیریم.
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب