حمام های تاریخی و کاربری های نوین گردشگری
فراجا: از گیلان در شهر رشت چندین حمام تاریخی موجود است که بی استفاده رها شده؛ تغییر کاربری حمام های تاریخی و توجه به رویکرد شادی بخشی های مردم شناسانه آن، می تواند به توسعه گردشگری کمک نماید.
در گذشته های نه چندان دور، با اهمیت ترین شاخصه هر محله، وجود یک یا چند بنای عمومی بود. مسجد و حمام، با اهمیت ترین بناهای عمومی بودند و عمدتاً مسجد و حمام نزدیک به هم ساخته می شدند.
برمبنای سفرنامه میرزا ابراهیم، رشت در حوالی سالهای ۱۲۷۶ هجری قمری، ۱۷ باب حمام عمومی داشت. در نقشه رشت - که در سال ۱۲۹۴ خورشیدی کشیده شده است - رشت ۱۸ باب حمام داشته؛ تعداد این حمام ها در گزارش های لوئی رابینو، نایب کنسول انگلیس در رشت، در اوایل قرن بیستم، به ۳۵ باب حمام می رسد.
بیشترین حمام ها در محلات ساغریسازان، کیاب، سبزه میدان و بافت بازار قرار داشتند. با بررسی قدیمی ترین نقشه شهر رشت، می توان فهمید در مرکز شهر چند حمام عمومی وجود داشته است. دو باب حمام ورثه میرزا یحیی در آغاز خیابان سعدی و شریعتی فعلی نزدیک به دارالحکومه رشت بود. دو باب حمام نیز دور سبزه میدان رشت به اسامی «حمام کیاب» و «حمام حاجی محمد» قرار داشت که دومین حمام تخریب و فروشگاه تجاری بجای آن ساخته شد. حمام کیاب موجود بوده و بعدها به نام حمام روشن به فعالیت خود ادامه داد.
در محله استادسرا نیز دو حمام عمومی به اسامی «ورثه نصرالله خان» و «حمام دیوانی» در نقشه دوره ناصری جانمایی شده است.
در محله ساغریسازان نیز حمام های «پاک» و «امینی» نزدیک بقعه خواهر امام قرار داشت که هر دو در سالهای اخیر خراب شدند. گرمابه «سجاد» در جوار بقعه خواهر امام و حمام «حاجی» در محله ساغریسازان و حمام «احتشام» نزدیک راسته حصیرفروشان(انتهای محله خواهر امام) نیز موجود است. حمام «چوکشلار» در خیابان تختی و محله سرخ بنده سابق نیز پا بر جاست.
حمام «گلزار» در محله پیرسرا، حمام «سجادیان» در محله باقرآباد، حمام «شهریار» در بازار رشت و بقایای حمامی در محله علی آباد همچون حمام های قدیمی رشت هستند.
بین دهه ۱۳۳۰ تا ۱۳۴۰ و به سبب تاکید بر رعایت بهداشت، خزینه حمام های عمومی مسدود می شود و قسمتی از حمام ها، تبدیل به حمام نمره یا اختصاصی می گردد. حمام ها در گذشته با هیزم گرم می شدند. با آمدن نفت، گازوئیل و سپس گاز، سوخت حمام ها تغییر نمود و طبق نقشه های قدیمی رشت، تا دهه ۱۳۴۰، رشت ۱۰ باب حمام نمره داشت. حالا چند حمام تاریخی در رشت موجود است که به لحاظ قدمت مورد توجه اداره کل میراث فرهنگی گیلان قرار گرفته و تعدادی از آنها در لیست آثار ملی نیز ثبت شده است.
حمام روشن و حمام چوکوشلار بااینکه مورد توجه قرار گرفته، ولی ثبت ملی نشده است. حمام حاجی و حمام احتشام در محله خواهر امام ثبت ملی شده و حمام گلزار در محله پیرسرا نیز تنها سردرب آن که کاشیکاری نفیسی دارد، ثبت شده است.
حمام حاج آقا بزرگ در محله آفخرای رشت، بااینکه در لیست آثار ملی ثبت شده بود، ولی به سبب عدم رضایت مالکین و طرح شکایت در دیوان عدالت اداری از لیست آثار ملی خارج گردید و این حمام تاریخی حالا ثبت ملی نیست.
حمام حاج آقا بزرگ تنها حمامی است که بخش نمره مردانه آن هنوز فعال است. بخش عمومی مردانه نیز تا سال ۱۳۹۸ و قبل از انتشار ویروس کرونا، فعال بود و با انتشار ویروس کرونا، به دستور اداره بهداشت، تعطیل گردید.
حمام های عمومی، تنها کارکرد نظافت و بهداشت جسم را نداشت و سلامت روح و روان را نیز مدنظر قرار می داد.
دکتر سیدهاشم موسوی، در این زمینه می گوید: به نظرم شادی بخشی و توجه به سلامت روان، با اهمیت ترین کارکرد حمام های عمومی بود که مغفول مانده است.
عضو هیئت علمی دانشگاه گیلان می افزاید: بررسی آداب حمام رفتن های قدیم نشان می دهد، حمام ها مرکزی برای تفریح مردم بود و به همین دلیل، شاهد برگزاری خیلی از مراسم های شادی بخش در حمام های عمومی بودیم. برگزاری مراسم هایی همچون حمام عروسی، جشن های تولد نوزاد و مادری که بعد از ۴۰ روز طی مراسم خاصی به حمام فرستاده می شد و حتی درآوردن رخت عزا و برگزاری مراسم های ویژه برای آنکه خانواده متوفی غم و اندوه را کنار بگذارد، قسمتی از فرهنگ حمام رفتن های قدیم است.
این مردم شناس با اشاره به کاربری های پزشکی حمام های قدیم اضافه می کند: قسمتی از تاریخ پزشکی ما در گوشه همین حمام های عمومی نهفته است. این که حجامت و یا فصد را در حمام انجام می دادند و یا برطرف نمودن گرفتگی های عضلانی و یا ماساژ درمانی، بخش مغفول مانده است و به نظرم می توان با احیاء حمام های قدیمی، قسمتی از کارکردهای شادی بخشی و تاثیر روانی آنرا هم به جامعه بازگرداند.
حمام های ترکی، یکی از سبک های جدید گردشگریست که در سالهای اخیر در کشور ترکیه از طرف گردشگران مورد استقبال قرار گرفته است. نمونه بارز آن احیای «حمام خرم سلطان» در مجموعه تاریخی توپکاپی شهر استانبول است. در این حمام تاریخی، به گردشگران خدمات ماساژ درمانی ارائه می شود؛ این در حالیست که شهر رشت نیز هم اکنون چندین حمام تاریخی دارد که احیا و تعریف کاربری های جدید برای آنها می تواند به پتانسیل های گردشگری مرکز گیلان کمک نماید.
منبع: فراجا
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب