خاك سرمه خیز اصفهان ، ۹
نگاره های عباسی
به گزارش فراجا، اصفهان میان دو گذر سعدی و پشت مطبخ که ما را از مجسمه علی اکبر خان اصفهانی به میدان نقش جهان متصل می کنند، حجره ای کوچک اما چشم نواز، جلوه نمایی می کند، نامش ارمغان است... ارمغان صنایع دستی ناصر عباسی، نگارگر کهنه کار سپاهان که دستانش هنوزهم قدرت ساخت و پرداخت را به رخ می کشند.
از چهارباغ عباسی و دروازه دولت خانه صفوی، پیاده راه را طی می کنم... آن سوتر از چهل ستون و رکیب خانه، مجسمه علی اکبر اصفهانی ایستاده است که نگاهش هادیِ هر عابری است به میدان جهانی نقش جهان. از اینجا گنبد مسجد جامع عباسی نیز پیداست که هنوز محصور است و رنجور. با گامی چند به گذر سعدی و بعدازآن به گذر پشت مطبخ می رسیم که این هردو نیز گذرگاه پیاده ی عابران اند... اما در میانه این دو راه هادیِ رهگذران که هنرخیز است و هنرپرور، حجره های مختلفی دیده می شود که هنرمندانش عاشقانه در سپاهانی که از گذشته کمتر نشانه دارد، هنوزهم می سازند و می پردازند، ناصر عباسی یکی از همان آدم های متعهد و اخلاق مداری است که از دیار گذشته ی نصف جهان نشانه ها دارد...
در ارمغان صنایع دستی ناصر عباسی با گذشته ای پیویند می خوریم که هنر ارج داشت و هنرمند، منزلت. آسمان اصفهان همیشه صاف بود و آبی. زاینده رود بدون آب برای هیچ رهگذری تصور نمی شد. چهارباغ، چهارباغ بود و طلا و طلافروشی راه به بازار هنر نداشت. توریستهای خارجی برای خریدن هنرهای سنتی و صنایع دستی اصفهان سرودست می شکستند و هنرمند، غم نان نداشت. ناصر عباسی یادآوریِ همان روزهایی است که اصفهان سر به زیر نداشت، او یادگاری است از باهم بودنِ فتح الله عباسی، جعفر فتاحی، رضا فتاحی و البته سیاوش کاوش... که هریک در دنیای نگارگری اصفهان صاحب سبک و ذوق و درایت اند.
گفت گوی خبرنگار ایسنا با استاد ناصر عباسی، هنرمند پیشکسوت نگارگری را بخوانید:
استاد، چه زمانی به نگارگری مشغول شدید؟
من سوم فروردین ماه ۱۳۲۹ در چادگان متولد شدم و وقتی ۹ سال داشتم به همراه و مادرم به اصفهان آمدیم و از ۱۰ سالگی نزد برادرم «فتح الله عباسی» به نگارگری مشغول شدم و شب ها به اکابر می رفتم و درس می خواندم.
کجا درس می خواندید؟
کلاس ششم را بصورت شبانه در دبیرستان مؤیدی در چهارباغ پایین خواندم که الآن دیگر نیست. پیش از آن هم در چادگان بودم. درمجموع فقط تا کلاس ششم درس خواندم و بعد هم کارم را ادامه دادم.
تنها استاد شما در نگارگری، برادرتان بود؟
بله استاد فتح الله عباسی.
برادرتان نگارگری را از چه کسی آموخت؟
او شاگرد مرحوم «استاد مهدی شریفیان» بود که در خیابان چهارباغ مغازه داشت و در حوزه مینیاتور و میناسازی کار می کرد.
سبک شما با برادرتان یکی است؟
خیر، تخصص برادرم بیشتر روی نقاشی اسب و شکار بود، اما سبک کار من با برادرم تفاوت دارم و خودم دوست داشتم هر موضوعی که برایم جذاب بود را کارکنم، ولی الفبای کار را نزد برادرم آموختم.
چه مطالبی کار می کنید؟
چهره، طبیعت روستا، بناهای تاریخی، گل و مرغ، مراسم سنتی مانند عروسی و بسیاری از موضوع های دیگر را در ابعاد گوچک و بزرگ کار می کنم. البته همه را بطور تخیلی کارکرده ام، چونکه نگارگری برمبنای تخیل است ولی ازآنچه می دیدم الهام می گرفتم و تا الآن هم به همین صورت ادامه داده ام.
روی چه بوم هایی؟
مقوای ماکت در اندازه کوچک تا تابلوهای بزرگ و همین طور استخوان قلم پای شتر. یادم است موقعی که من کار روی جعبه استخوان را شروع کردم فرد دیگری این کار را انجام نمی داد و الحمدالله الآن دست زیاد شده و خیلی ها کار می کنند. روی کارهای زینتی مثل صدف و سنگ های قیمتی هم کار می کنم.
با چه متریالی کار می کنید؟
با آبرنگ و گواش کار می کنم، روی برخی از کارهایی که قاب گرفته نمی شوند هم حتما باید روغن جلا یا پلی استر بزنیم که ثابت شود.
به غیراز استاد فتح الله عباسی سایر خواهران و برادرانتان هم فعالیت هنری داشتند؟
ما ۴ برادر هستیم و خواهر ندارم. برادر بزرگم «فتح الله» در کار نگارگری بود و هنوز هم در خانه کار می کند، دومین برادرم «عبدالله» از بچگی در خاتم سازی بود، «امان الله» نیز کوچک ترین برادرم است که کار اداری داشت و نگارگری را هم بصورت تفننی انجام می دهد.
فرزندان شما چطور؟
من ۴ فرزند دارم؛ دو پسر و دو دختر. پسر بزرگم «مسعود» در اداره مسکن و شهرسازی کار می کند، پسر دوم من «محسن» کارمند بیمارستان امام حسین(ع) است و بعدازظهرها به همین مغازه می آید و نگارگری کار می کند. دخترم «پروانه» در رشته طراحی فضای سبز و «پروین» هم در رشته شیمی تحصیل کرده است. فقط پسرم محسن به نگارگری پرداخته است و خیلی خوب کار می کند و مانند خودم به همه موضوعات نگارگری علاقه دارد.
از بین خانواده عباسی، فقط پسر شما نگارگری را ادامه داده است؟
خیر، پسر برادرم فتح الله، با نام «علی» هم نگارگری را در حد عالی کار می کند و هم به آبرنگ و هم به نگارگری تسلط دارد، برادرش «محمد» نیز نگارگر است.
پدرتان چه شغلی داشت؟
پدرم «یدالله عباسی» کارگر کارخانه بارش بود و مادرم «دل آرام عباسی» با پدرم پسرعمو و دخترعمو بودند.
پدر و مادرتان با کار هنری شما مخالفتی نداشتند؟
خیر چون بااینکه نامش هنر بود، ولی از راه آن بدنبال کسب درامد بودیم و خرجمان درمی آمد و آنها هم مخالفتی نداشتند.
اولین کارتان را به خاطر دارید؟
بله تصویری از پل خواجو کار کردم که سریع فروش رفت، بعد هم تصویر صحنه ای از «ایلوش» در فیلم «حسین کرد» را کشیدم که این فیلم در آن زمان خیلی گل کرده بود.
تا چه سالی با برادرتان کارکردید؟
تا سال ۷۵ نزد برادرم بودم.
وقتی با برادرتان کار می کردید آثارتان را امضا می کردید؟
ما تا سال ۱۳۶۵ حق امضا نداشتیم و بیشتر برند برادرم بود و ایشان کارهای ما را امضا می کرد.
کارگاه برادرتان کجا بود؟
قبل از انقلاب مغازه ای در چهارباغ پایین داشتیم. بعد هم که بازار هنر را تعمیر کردند مغازه های این بازار را به همه کس نمی دادند، امتحان می گرفتند و کارها را می دیدند و مغازه ها را به استادان درجه یک رشته های هنری می دادند نه به طلافروش ها! بدین سان یک مغازه را به برادرم دادند یعنی به او فروختند که طبقه بالای آن کارگاه و طبقه پایین فروشگاه بود.
چند سال با برادر کار کردید؟
از ۱۰ سالگی به مدت حدود ۲۰ سال نزد برادرم فتح الله کار کردم.
چه افراد دیگری در کارگاه استاد فتح الله عباسی نگارگری کار می کردند؟
حدود ۱۰ نفر آنجا کار می کردیم؛ جعفر فتاحی و برادرانش رضا فتاحی و مرحوم حبیب فتاحی، علی آقا لباف، امین فردوسی، رضا فردوسی، سیاوش کاوش و فرد دیگری به نام عبدالوهاب را هم یادم هست که همگی شاگردان برادرم بودند.
استاد سیاوش کاوش در چه زمینه ای کار می کرد؟
او در حوزه قلم گیری و پرداز حرف اول را می زد و کارش بی نظیر بود البته طراح نبود و از روی طرح های موجود کار می کرد اما در حد خیلی عال ی. حتی کارهای استاد فرشچیان را هم درست عین خود اثر و شاید بهتر از اصل اثر کپی می کرد. پردازهای صورت که آقای کاوش کار می کرد درجه یک بود. او مدتی در کارگاه برادرم هم در چهارباغ و بعد هم در بازار هنر کار می کرد که بعد یک عده او را دیدند و شناخت پیدا کردند و آقای کاوش را بردند برای خودشان... چون دیدند کارش خیلی خوب است؛ شنیده ام که بنده خدا آقای کاوش ویلچر نشین شده است.
مقدار کار در گذشته چطور بود؟ یعنی سفارش زیاد بود و شما هم مجبور به کارِ بیشتر بودید؟
بله ساعت ۷ بامداد سر کار می رفتیم و تا حدود ساعت ۹ و ۱۰ شب کار می کردیم و بعد که به منزل می آمدم برای خودم در سبک های دیگر کار می کردم. آن زمان دست زیاد نبود یعنی اگر کسی کار نگارگری می خواست باید در نوبت می ماند چون کسانی که نگارگری کار می کردند قلیل بودند.
تا چه سالی نزد استاد فتح الله عباسی بودید؟
تا حدود سال ۶۰ نزد برادرم شاگردی می کردم، بعد کنار برادرم مغازه ای در بازار هنر گرفتم و جعفر فتاحی هم با ما شریک شد و نصف مغازه را من گرفتم و نصف دیگر آن به نام برادرم و جعفر فتاحی بود و چند سال آنجا کار می کردیم ولی بازهم برادرم کارهایمان را می فروخت تا این که سال ۷۵ آقای فتاحی تصمیم به جدا شدن گرفت و مغازه را فروختیم و هرکس سهم خودش را برداشت. من از آن سال یعنی سال ۷۵ به این مغازه آمدم که میان گذر سعدی و گذر پشت مطبخ قرار دارد و نامش را «ارمغان اصفهان، صنایع دستی عباسی» گذاشتم. از ساعت ۱۰ بامداد می آیم و تا ساعت ۳ بعدازظهر در مغازه هستم و اهتمام می کنم در خانه ۳ یا ۴ ساعت کارکنم، پسرم محسن هم عصرها به مغازه می آید.
در این سال ها هنرجو هم داشتید؟
بله، اما مهم ترین آنها پسرم محسن است که بعدازظهرها به همین مغازه می آید و کار می کند، فرد دیگری هم بود به نام مهدی ابوطالبی که البته این هنر را رها کرد. افراد زیادی آمدند اما کارشان استمرار نداشت. حتی آقای رضا فتاحی که الآن گل و مرغ کار می کند پیش ما کار می کرد و من تشخیص دادم که سبک کار ایشان به شکلی است که می توانند در کار گل و مرغ خیلی پیشرفت کنند و چند تا کار گل و مرغ طرح زدم و ایشان کار کرد و خیلی کار خوبی شد و از آن زمان بود که ایشان دیگر به گل و مرغ علاقمند شدند و الحمدالله پیشرفت کردند.
از میان واژه های نگارگری، مینیاتور، نقاشی ایرانی، کدام را برای این رشته مناسب تر می دانید؟
این هنر از قدیم به نگارگری معروف بود و حتی در دوران صفویه نیز همین نام را داشت، ولی بعدها با حضور گردشگر های فرانسوی، آنها نام مینیاتور را روی این هنر گذاشتند و مینیاتور یعنی آثار ظریف و کوچک؛ اما استاد فرشچیان هم تاکید داشتند که به این هنر باید نگارگری گفته شود.
با چه مشکلاتی در هنرهای سنتی خصوصاً نگارگری مواجه هستید؟
نبودن گردشگر یکی از بزرگ ترین مشکلات است، الآن دست زیاد شده و تقاضا نیست و گردشگر نیز اگر بیاید در انحصار تعداد خاصی است که از بالا قرارداد بسته و سفارش می کنند که از جای دیگری خریدی نداشته باشند، هرچند که خیلی تلاش شد تا این مساله از حالت انحصار دربیاید، اما این قدرت مافیایی هنوز به کارش ادامه می دهد. ضمن این که صنایع دستی و هنرهای سنتی از جانب دولت حمایت نمی گردد. از طرف دیگر فردی که فعالیت هنری دارد لزوماً در امر صادرات متخصص نیست و نمی تواند این کار را انجام دهد، درحالی که دولت یا سازمان صنایع دستی می توانند دراین زمینه به هنرمندان کمک کنند، ولی در این مورد نشانه ای از همراهی دولت وجود ندارد. درحالی که قبل از انقلاب سازمان صنایع دستی، فروشگاه داشت و آثار هنرمندان را می خرید و به کشورهای دیگر صادر می کرد، اما چنین کارهایی در حوزه هنر و صنایع دستی بسیار کم شد و الآن هم به صفر رسیده است تا جایی که پیشنهاد می دهند آثارمان را بصورت امانی نزد آنها بگذاریم تا روزی به فروش برسند! وضعیت هنرمندان تا زمان در ابتدای انقلاب و حتی تا زمان ریاست جمهوری احمدی نژاد هم نسبتاً بد نبود، ولی بعدازآن به قهقرا رفت. کرونا هم مزید بر علت شد، درحالی که تا پیش از کرونا کم وبیش گردشگر می آمد، البته من شخصاً بطور مستقیم با گردشگر ها کار نمی کردم ولی افرادی از ما کار می خریدند و برای گردشگر ها کار می کردند و وضعیت هنرهای سنتی و صنایع دستی نسبتاً رونق داشت، ولی بعد حضور گردشگر ها به سبب گسترش کرونا کم شد و تحریم ها اوج گرفت و از سویی حتی قدرت خرید مشتریان داخلی نیز کاهش پیدا کرد.
الآن آثارتان را به چه روشی می فروشید؟ مشتریان خاصی دارید؟
الآن مشتریان ما چند تا از مغازه داران هستند که از قدیم برای گردشگر ها کار می خریدند و فروش اینترنتی دارند.
با فضای مجازی کار نمی کنید؟
خیر
استاد، شما بیمه هستید؟
متأسفانه خیر، حتی یک سال هم بیمه ندارم و مخارج روزمره هم به سختی تامین می شود، اما خدا را شکر تا الآن درنمانده ایم.
برادرتان استاد فتح الله عباسی چیست؟
او هم همچنین.
انتظار شما از مسئولان چیست؟
دیگر از انتظار گذشته است... موقعی که ما جوان بودیم و قدرت داشتیم کارهای شاخصی انجام می دادیم که در حد موزه بود ولی آن موقع هم حمایت آن چنانی از ما نمی شد و مجبور بودیم به خاطر مخارج کارهای تجاری هم تولید نماییم که قیمت بالایی نداشته باشد و زود به پول نزدیک شود، اما الآن دولت باید از جوانانی که استعداد و علاقه و قدرت دارند و در این رشته فعالیت می نمایند و می توانند کارهای شاخصی و در حد موزه انجام دهند را حمایت کنند تا بتوانند در آینده حرفی برای گفتن داشته باشند.
صحبت شما با جوانان چیست؟
اشتباه ما را انجام ندهند، یعنی اگر به هنر روی آورده اند بدنبال انجام کارهای تجاری نباشند و اهتمام کنند کارهای خوبی را ارائه کنند، چونکه اگر کسی بتواند روی کاری وقت بگذارد و پیشرفت کند هزینه ای که الآن می کند حتما در آینده جبران می شود، البته به حمایت دولت هم نیاز دارد.
در جوانی هیچ گاه تصمیم نگرفتید که به هنرستان بروید؟
زمانی که آقای احمدی رییس هنرستان هنرهای زیبای اصفهان بود یک روز به خانه ما آمد و کارهای من را دید که آن زمان حدود ۱۹ سال داشتم، اصرار داشت که به هنرستان بروم و درس بخوانم تا شاگردان دیگر از کارهای من تشویق شوند، ولی قسمت نشد چون با برادرم کار می کردم برخی کارها را باید باهم تمام می کردیم و وقت زیادی هم برای رفتن به هنرستان نداشتم.
فرد دیگری قبل از برادرتان استاد فتح الله عباسی به وادی هنر آمده بود؟
یک پسرعمه داشتیم به نام «قدرت الله ابوطالبی» که پیش از برادرم و من نزد آقای شریفیان کار می کرد و او موجب شد که برادرم فتح الله برای آموختن نگارگری نزد استاد مهدی شریفیان برود.
چه سالی ازدواج کردید؟
برادرم فتح الله ازدواج کرده بود و پدرخانمش «محمدتقی فردوسی» نیز در حوزه نگارگری کار فعالیت می کرد. وقتی من هم از سربازی برگشتم فتح الله من را تشویق کرد که با او باجناغ شوم و این طور هم شد و خدا را شکر خوشحالیِ ما این است که بچه های خوبی دارم و همسرم «زهرا فردوسی» خوب و سازگار است و با همه داشته و نداشته هایم ساخته است.
با توجه به مشکلاتی که در مورد هنرهای سنتی وجود دارد و به آنها اشاره کردید، هنوز هم به کارتان علاقه دارید؟
اگر یک دفعه دیگر امکان انتخاب شغل را داشتم بازهم نگارگری را انتخاب می کردم چون کارم را دوست دارم، عاشق کارم هستم و همین عشق به کارم سبب شده که در آن دوام داشته باشم. من روش به دست آوردن درآمد زیاد را بلد نبودم و این کار را نکردم اما خیلی ها کارشان به لحاظ کیفیت قابل مقایسه با ما نیست اما به لحاظ مالی پیشرفت زیادی داشتند. ما الحمدالله تا الآن درنمانده ایم و همه اش به خاطر علاقه به کارم است.
یعنی هنرمندِ عاشقِ نگارگری....
بله، عشق، خواسته های قلبی است که موجب می شود آدم کم نیاورد و در سختی ها و مشکلات مقاوم باشد
هنرمند هرجا که رود قد بیند و بر صدر نشیند؟
هنرمند متعهد بله، بااینکه الآن تفاوت با گذشته از زمین تا آسمان است، ولی هنرمند اگر متعهد باشد همچنین است؛ البته خیلی ها اسم هنرمند را یدک می کشند، ولی هنرمند کسی است که در هر کاری که حضور دارد تعهد داشته باشد، او باید بتواند به تعهد اخلاقی خود پایبند باشد.
از نگاه شما استادان تراز اول امروز نگارگری در اصفهان چه کسانی هستند؟
«علی» پسر برادرم فتح الله در سبک های مختلف خیلی خوب کار می کند، همین طور جعفر فتاحی، رضا عباسی، اکبر مصری پور و مهرداد صدری از بهترین ها هستند. البته الحمدالله بواسطه دانشگاه هنر و کلاس هایی که همین اساتید برگزار می کنند تعداد افرادی که در حوزه نگارگری کار می کنند، بسیار است.
آینده خوبی را برای نگارگری اصفهان متصور هستید؟
کسی که بخواهد در آینده در حوزه نگارگری کار کند اگر بخواهد برای امرار معاش خود این کار را انتخاب نماید آینده ای ندارد اما اگر از روی علاقه و عشق به این هنر روی بیاورد بسیار لذت بخش است.
صحبتمان را با حال و هوای اصفهان در روزگاری که هنر رونق داشت تمام نماییم، کمی از اصفهانِ آن زمان بگویید.
با الآن خیلی متفاوت بود، اصفهان آرامش بسیاری داشت و آثار تاریخی جلوه می کردند اما از زمانی که ساختن ذوب آهن آغاز شد اصفهان هم پرجمعیت شد و مهاجران زیادی به این شهر آمدند و برج سازی ها آغاز شد و اصفهان حال و هوای قدیم خودرا از دست داد. بی توجهی ها به هنر زیاد شد و هنر و هنرمندی از رونق افتاد، طبیعت هم از بین رفت، زاینده رود از بین رفت. من زاینده رود را بدون آب به یاد ندارم بطوریکه یادم است یک دفعه بارندگی آن قدر زیاد بود که آب از دهانه های سی وسه پل عبور می کرد و دهانه های پایین هم دیگر کشش نداشت، اما الآن در آن پیاده روی می کنند! گردوخاک و آلودگی هم نفس ما را بریده است و روزهای پاک در یک سال انگشت شمارند؛ خلاصه این که اصفهانِ امروز، اصفهان نیست...
منبع: فراجا
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب