برداشت بی رویه منابع آبی بلای جان یك اثر تاریخی؛
نابودی در یک قدمی چمن تاریخی سلطانیه
فراجا: چمن تاریخی و طبیعی سلطانیه زنجان به سبب برداشت بی رویه منابع آب زیر زمینی و کاهش بارندگی ها در خطر نابودی قرار دارد و برای احیای باردیگر چشم انتظار نتایج پژوهش های دانشگاه زنجان است.
خبرگزاری مهر- گروه استانها، فاطمه تاجبخش: چمن سلطانیه از ۷۰۰ سال پیش بصورت طبیعی در شهر سلطانیه وجود داشته است و فضایی افزون بر ۷۰۰ هکتار را در بر می گیرد و محل مناسبی برای گذران اوقات فراغت اهالی شهر محسوب می شود. از آنجا که این محوطه از اهمیت زیادی برخوردار بوده در فهرست آثار طبیعی ایران جای گرفته است. این مکان در فاصله ۶ کیلومتر از شهر سلطانیه قرار دارد و چشم انداز زیبایی به سمت گنبد سلطانیه دارد.
دلیل وجود این چمن ها این است که گفته می شود در عمق ۲۰ متری این محدوده خاک سفید وجود دارد که مانع از نفوذ آب به اعماق زمین می شود و در نتیجه، عمل آبیاری چمن به شکلی طبیعی و پیوسته انجام می گیرد. علاوه بر این در نزدیکی این چمن طبیعی حدود ۴۰ چاه و قنات وجود دارد که آنرا بصورت طبیعی آبیاری می کنند.
خطر برهم خوردن اکوسیستم با خشک شدن چمن سلطانیه
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان زنجان در گفت و گو با خبرنگار مهر، زنده بودن چمن سلطانیه را برای اکوسیستم منطقه حیاتی خوانده و می گوید: خشک شدن این چمن مخاطرات زیست محیطی به همراه خواهد داشت و کاهش بارندگی، تغییر اقلیم و کم شدن رطوبت زمین این منطقه را به یکی از کانون های ریزگرد تبدیل می کند.
محمدرضا یافتیان تصریح می کند: چمن سلطانیه استراحتگاه پرندگان مهاجری است که در فصول مختلف سال از این منطقه عبور می کنند و اگر این طبیعت از بین برود دیگر شاهد حضور این پرندگان نخواهیم بود و چرخه زیست محیطی تغییر می کند و تأثیرگذاری منفی در یک اکوسیستم را بدنبال خواهد داشت.
وی ادامه می دهد: علاوه بر این جوندگانی در این منطقه هستند که ارتزاق آنها از مسیر گیاهان چمن سلطانیه است و اگر خشک شود به سمت مزارع مردم هجوم می آورند و تبدیل به آفت می شوند و مبارزه با آفت ضربه دیگری به محیط زیست وارد میکند. در حقیقت چنانچه زیستگاه، محل تغذیه و جمعیت یک گونه جانوری را تغییر دهیم، ممکنست موجب کاهش یا افزایش گونه ای در جای دیگر شود و چرخه طبیعت برهم می خورد.
یافتیان با اعلان اینکه برداشت های بی رویه از منابع آبی محدوده چمن طبیعی سلطانیه موجب تخریب این منطقه شده است برداشت های بی رویه از منابع آبی محدوده چمن طبیعی سلطانیه موجب تخریب این منطقه شده است، می گوید: برداشت های بدون مجوز و بی رویه از منابع آبی موجب افت کیفیت و تخریب گسترده چمن طبیعی سلطانیه شده است.
وی می افزاید: در صورت ادامه روند موجود در حوزه برداشت های بی رویه از منابع آبی و تغییر کاربری ها، چهار تا پنج سال آینده اثری از چمن طبیعی سلطانیه نخواهد ماند.
یافتیان با اعلان اینکه اداره کل محیط زیست، در زمینه وظایف سازمانی خود به چالش موجود در چمن طبیعی سلطانیه ورود کرده است، ادامه می دهد: اخیراً نامه ای به سازمان بازرسی تنظیم و ایرادات و اشکالات را عنوان کرده است.
کاهش سالانه ۷۰ سانتی متر سطح آب زیرزمینی در منطقه چمن سلطانیه
مدیرکل محیط زیست استان زنجان با اعلان اینکه مواردی همچون تأثیر بر روند کوچ حیوانات منطقه، حیات وحش و کشاورزی منطقه، در نامه این اداره کل به سازمان بازرسی گنجانده شده است، می گوید: متولی چمن سلطانیه محیط زیست نیست و مطابق ماده ۲ قانون حفاظت و بهره برداری جنگلها و مراتع در زمینه اراضی ملی متولی اداره کل منابع طبیعی و در زمینه اراضی کشاورزی نیز متولی جهاد کشاورزی است.
یافتیان با بین این که هم اکنون شاهد برخی تغییر کاربری ها در چمن طبیعی سلطانیه هستیم، متذکر می شود: مهم ترین چالشی که در منطقه چمن سلطانیه داریم بحث برداشت بدون مجوز و بی رویه آب است که در بعضی ها چاه ها که دارای مجوز هستند بیش از استاندارد مجوز برداشت صورت می گیرد که باید پیگیری شود.
وی با اعلان اینکه سالانه حدود ۷۰ سانتی متر سطح آب های زیرزمینی منطقه چمن طبیعی سلطانیه افت پیدا می کند، ادامه می دهد: آبخوان منطقه سلطانیه بصورت قیفی شکل است و مرکز این قیف در راستای پایین و به سمت خیرآباد و سلطانیه بوده که در آن منطقه افت آب داریم.
مدیرکل محیط زیست استان زنجان با اشاره به این که چشمه های طبیعی موجود در این منطقه اکثراً به سمت خشکی می روند، می گوید: در بالادست چمن طبیعی سلطانیه، چشمه شاه بلاغی وجود دارد که نسبت به سالهای قبل دبی آب این چشمه کم شده است.
یافتیان به نبود مطالعه درست زیست محیطی درباب راه اندازی سد بوئین در بالادست چمن سلطانیه نبود مطالعه درست زیست محیطی درباب راه اندازی سد بوئین در بالادست چمن سلطانیه اشاره نمود و می گوید: مطالعه درست و دقیق درباب این سد انجام نگرفته و محیط زیست برای راه اندازی سد بوئین مجوز لازم را نداده و استعلامی از طرف محیط زیست نشده است و باید ارزیابی زیست محیطی صورت می گرفت.
وی ادامه می دهد: دو موضوع تغییر اقلیم و کمبود بارندگی ها و برداشت بدون مجوز و عدم رعایت حق آبه جز دلیلهای مهم وضعیت نامطلوب چمن سلطانیه است.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان زنجان نیز با اشاره به این که حیات چمن سلطانیه به آب وابسته است، اظهار می کند: برداشت های بی رویه از آب های زیرزمینی و دشت های استان رطوبت سطح خاک را کاهش داده است و از جانب دیگر به سبب کاهش بارندگی، میزان روان آب هایی که وارد چمن می شد نیز به میزان قابل توجهی کم شده و آبی کافی برای رشد گیاهان باقی نمانده است.
احیای چمن سلطانیه منوط به نتایج پژوهش است
خلیل آقاجانلو با اشاره به این که در مورد علل خشک شدن چمن سلطانیه و راهکارهای احیای آن هم اکنون نمی توان قاطعانه نظر داد، ابراز می کند: این امر مستلزم انجام پژوهش های دقیق است و در همین راستا دانشگاه زنجان مشغول مطالعه این مساله است و بعد از مشخص شدن عوامل اصلی بصورت دقیق و کمی می توان در مورد آن اظهار نظر کرد.
وی با اشاره به این که پوشش گیاهی مراتع وابسته به وجود منابع آبی است، بیان می کند: در مواقعی که با ترسالی روبه رو هستیم، پوشش گیاهی بهتری در آن منطقه داریم و هرچقدر میزان بارندگی از حالت نرمال کمتر شود، در رشد گیاهان نیز تأثیر منفی می گذارد و سبب خشکسالی محل می شود.
این مسئول در مورد این که مسئولان محلی خواهان فنس کشی برای جلوگیری از ورود دام به چمن سلطانیه شده اند، عنوان می کند: با توجه به این که این منطقه به شهر سلطانیه نزدیک است، هر ساله قُرُق می شود و فکر نمی کنم چرای دام تأثیر زیادی در خشک شدن چمن داشته باشد.
پیش بینی اعتبار اولیه ۳۰۰ میلیون تومانی برای پروژه مطالعاتی چمن سلطانیه
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان زنجان با اشاره به این که حفر چاه های بدون مجوز و برداشت بی رویه از آب های زیرزمینی تأثیر زیادی بر حیات دشت ها دارد، تصریح می کند: با توجه به این که با کاهش بارندگی بیشتر مسیل های فصلی و سیلابی خشک شده است و حق آبه ای به سمت پایین نمی آید، برای احیای چمن باید تغییراتی در برداشت منابع آب زیرزمینی ایجاد نماییم.
وی در مورد استفاده از روش های نوین آبیاری سطحی با مصرف آب حداقلی خاطرنشان می کند: روش های اجرائی برای احیای چمن بستگی به این دارد که عوامل اصلی تأثیرگذار بر خشک شدن پوشش گیاهی این منطقه را شناسایی نماییم و ظرفیت های منطقه را بسنجیم و باتوجه به این عوامل آب مورد نیاز آنرا تامین نماییم.
آقاجانلو با اشاره به این که نگرانی از بابت از میان رفتن گونه های گیاهی این منطقه وجود ندارد، اظهار می کند: بانک بذر از گیاهان این منطقه وجود دارد و پیچیدگی اصلی مربوط به تامین آب مورد و مدیریت منابع آبی است و چنانچه آب مورد نیاز تامین شود پوشش گیاهی به مرور زمان خودرا پیدا می کند.
وی با اعلان اینکه برای پروژه مطالعاتی چمن سلطانیه مبلغ اولیه ۳۰۰ میلیون تومان در نظر گرفته شده است، ابراز می کند: بنظر می رسد تا پایان بهار سال آینده فاز مطالعاتی به اتمام برسد و بعد از آن برنامه اجرائی برای احیای چمن پیاده سازی شود.
داخل محدوده چمن سلطانیه چاهی حفر نشده است
در حالی که خیلی از کارشناسان برداشت بی رویه از آب های زیرزمینی را یکی از علل اصلی خشک شدن چمن سلطانیه اعلام می کنند، مدیرعامل شرکت آب منطقه ای زنجان در پاسخ به خبرنگار مهر در مورد آمار چاه های آب و میزان برداشت آنها می گوید: هیچ چاهی داخل محدوده چمن سلطانیه حفر نشده است.
اسماعیل افشاری ادامه می دهد: چاه های موجود در شعاع ۲۰۰ متری اطراف محدوده چمن شامل چهار حلقه چاه پروانه دار با تخلیه ۰.۱۳ میلیون مترمکعب در سال و یک حلقه چاه فاقد پروانه فعال با تخلیه ۰.۱۶ میلیون مترمکعب در سال است.
وی در مورد این که چاه های بدون مجوز مسدود نمی گردد، تصریح می کند: چاه های بدون مجوز بعد از گرفتن دستورات قضائی با رعایت اولویت پر می شود. چاه های تعیین تکلیف از این قضیه مستثنی بوده و باید بعد از طی روال اداری و طرح در کمیسیون صدور پروانه، کمیسیون رسیدگی به امور آب های زیرزمینی، دیوان عدالت اداری و دادگاه تجدید نظر دیوان تعیین تکلیف شوند.
این مسئول به راه حل ها برای احیای چمن سلطانیه اشاره کرده و می گوید: به جز پر کردن چاه های غیرمجاز، احقاق حقابه چمن، جلوگیری از برداشت های بدون مجوز و بارندگی راه حل دیگری برای رودخانه و گذر از خشکسالی وجود ندارد به جز پر کردن چاه های غیرمجاز، احقاق حقابه چمن، جلوگیری از برداشت های بدون مجوز و بارندگی راه حل دیگری برای رودخانه و گذر از خشکسالی وجود ندارد.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای زنجان با اشاره به این که استفاده از روش های نوین آبیاری و راه اندازی گلخانه در اراضی تحت پوشش چاه های مجاز تأثیر زیادی در مصرف بهینه آب های زیرزمینی خواهد داشت، بیان می کند: این امر در صورتی تحقق می یابد که هیچ نوع توسعه کشاورزی یا گلخانه صورت نگیرد.
افشاری در مورد تامین حقابه های مورد نیاز چمن ابراز می کند: بطور قطع چمن سلطانیه دارای حقابه از آب های سطحی و مشرف به چمن خواهد بود که باید در فصول غیر کشاورزی آب رودخانه ها توسط منابع طبیعی به چمن هدایت شود.
خبرنگار مهر برای تکمیل این گزارش درصدد پیگیری مطالبی همچون میزان مصرف آب کشاورزی در شهرستان سلطانیه، میزان بهره مندی از تجهیزات نوین آبیاری و امکان اصلاح الگوی کشت برای تولید محصولات کم آب بر است که مسئولان مربوطه پاسخی ارائه ندادند.
چمنی که سال ها سبز بود و تفرجگاه مردم به شمار می رفت، نگران است که به سرنوشت دریاچه ارومیه گرفتار شود و نمی داند حال برای زنده ماندن کاری از دست مسئولان برای مدیریت منابع آبی برمی آید یا باید چشم به راه بارش رحمت الهی باشد.
منبع: فراجا
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب