به مناسبت سالگرد ثبت جهانی نوروز در یونسكو
باورهای اشتباه در رابطه با هفت سین، چهارشنبه سوری و سیزده به در
به گزارش فراجا، مدیر اجرایی پرونده جهانی نوروز در یونسکو بمناسبت سالگرد ثبت جهانی این آیین باستانی به نام ایران و 11 کشور دیگر، مروری داشت بر گستره جغرافیایی نوروز، و در رابطه با تعبیرها و باورهای اشتباه و رایجِ در ارتباط با سفره «هفت سین»، «چهارشنبه سوری» و «سیزده به در» توضیحاتی داد.
جشن باستانی «نوروز» که نوید بهار و سرزندگی را می دهد، میراث جهانی ایران و ۱۱ کشور است، که اولین بار مهرماه سال ۱۳۸۸ از طرف ایران و شش کشور جمهوری آذربایجان، هند، قرقیزستان، پاکستان، ترکیه و ازبکستان در لیست میراث ناملموس جهانی یونسکو ثبت گردید. در سال ۱۳۹۳ پنج کشور دیگر، افغانستان، عراق، قزاقستان، تاجیکستان و ترکمنستان عضویت در پرونده مشترک جهانی «نوروز» را درخواست نمودند، که عاقبت دهم آذرماه ۱۳۹۵ با نهایی شدن پیوستن این پنج کشور جدید به پرونده، بار دیگر پرونده «نوروز» در لیست میراث ناملموس جهانی یونسکو به ثبت رسید. سالگرد ثبت جهانی این پرونده مشترک جهانی، بهانه ای شد تا ایسنا درباره ی گستره جغرافیایی این میراث کهن و باورهایی که درباره ی نوروز وجود دارد، با شبان میرشکرایی ـ مؤسس دبیرخانه دائمی نوروز و مدیر اجرائی پرونده جهانی نوروز در یونسکو ـ گفت و گو داشته باشد.
میرشکرایی درباره ی گستره جغرافیایی این آیین باستانی به ایسنا اظهار داشت: تمام کشورهایی که در عرصه ایران فرهنگی هستند، نوروز را درک می کنند و این آیین کم و بیش در آن مناطق رواج دارد؛ در شرق و در منطقه سین کیانگ، در شمال و از مرزهای مغولستان و مناطق جنوبی روسیه تا اروپای شرقی، در غرب تا دریای مدیترانه و مرزهای مصر و از جنوب تا آن سوی خلیج فارس و جنوب شبه جزیره عربستان، گسترهی رواج نوروز است.
او اضافه کرد: در این پهنه جغرافیایی که درباره ی آن صحبت می کنم، تحول طبیعی در زمان اعتدال نجومی بهاری درک شده و شاید با اهمیت ترین دلیل آن تأثیر مستقیم این تحول در معیشت انسان بوده است.
این پژوهشگر درباره ی این که چرا کشورهای دیگر، که در پرونده جهانی نوروز مشارکت داشتند، برخلاف سالهای قبل، این آیین را در کنار یکدیگر جشن نمی گیرند، اظهار داشت: اگر بتوان همچون دوره های گذشته برنامه های مشترکی بین کشورها برگزار کرد، که به مشترکات فرهنگی همچون نوروز می پردازد، شاید ارزشمندترین حاصل آن توسعه صلح و دوستی و تقویت پیوندها باشد. این فعالیتی بود که در دبیرخانه دائمی نوروز و همین طور در دبیرخانه آیین های ملی درحال پیگیری بود.
رییس گروه میراث ناملموس ایکوم ایران و طراح رویداد ملی نوروزگاه با اشاره به اقدامات پاسدارانه و حفاظت و گسترش «نوروز»، اظهار داشت: یکی از اقدامات حفاظتی خوب که برای نوروز رقم خورد، رویداد فرهنگی «نوروزگاه» بود که البته چند سالی است ساختار آن تغییر کرده و به سمت گردشگری رفته است، اما ماهیت نوروزگاه این بود که در هر حوزه فرهنگی و در بازه زمانی ۱۰ روز تا دو هفته قبل از فرارسیدن نوروز، نسل گذشته آداب و رسوم خودرا به نسل آینده منتقل کند و در دو سالی که با این چارچوب اجرا شد، بسیاری از این آداب، شناسایی و در لیست آثار ملی ثبت شدند.
او افزود: خیلی از استان هایی که به تعبیر نادرستی، گمان می کردند نوروزِ معتبری ندارند مانند سیستان و بلوچستان، گلستان، خوزستان، هرمزگان و … در جریان نوروزگاه در زمره استانهای شاخص قرار گرفتند. ممکنست نگاه عمومی این باشد که در بخش های سنی نشین کشور نوروز چندان رواج ندارد، در صورتیکه نوروز با باورهای اعتقادی و مذهبی ارتباطی ندارد، چون ریشه مذهبی ندارد و کاملا در رابطه با طبیعت است؛ بطورمثال نوروز اورامانات بسیار پرمحتوا و زیباست و بعد از معرفی آیین های نوروزی اورامانات و پرداختن به نوروزگاه کردستان و کرمانشاه در دوره اول و دوم این منطقه آیین هایی مانند آتش افروزی مورد توجه بیش از پیش قرارگرفت.
میرشکرایی همین طور به برخی باورهای اشتباه که درباره ی آیین نوروز وجود دارد، اشاره نمود و اضافه کرد: ما به اشتباه فکر می نماییم که «سفره هفت سین» سفره عمومی در کلِ حوزه فرهنگی نوروز است، در صورتیکه «هفت سین» یکی از سفره های نوروزی است و ما برای تمام جشن های حوزه فرهنگی ایران شامل یلدا، تیرگان، مهرگان و … سفره داریم و در حقیقت این سفره ها نمادی از سپاس انسان از اقلیم زیستی خودش است؛ بطورمثال در سفره نوروزی سیستان و بلوچستان محصولاتی سر آن سفره می آید که در آن اقلیم وجود دارد.
این پژوهشگر میراث فرهنگی اظهار داشت: تمام سفره های نوروزی یکسری فاکتورهای مشترک دارند؛ آب، آیینه، نور و جوانهی سبزشده از یک دانه را در سفره های نوروزی می بینید. حال ممکنست این دانه در شهرهای مختلف، متفاوت باشد و گاهی این جوانهی سبزشده در سفره قرار می گیرد و گاهی هم محصولی که از آن تهیه شده است، مانند سمنو، کماج (شیرینی کرمان)، سوهان منطقه زرند یا نوعی شیرینی در بین همسایگان شمال شرق ایران (قزاقستان و قرقیزستان). بدین سبب «هفت سین» یکی از انواع سفره های نوروزی است و نمی توان گفت اگر منطقه ای سفره هفت سین ندارد، نوروز هم ندارد و این اشتباهی است که در دهه های گذشته و از وقتی تلویزیون پایش به زندگی مردم باز شده و هفت سین را به عنوان سفره رسمی نشان داده، رواج پیدا کرده است و بسیاری از مردمی که در سراسر حوزه فرهنگی ایران بودند و «هفت سین» نداشتند، گرفتار سرخوردگی شدند. در صورتیکه ممکنست نوروز به فراخور اقلیم و قومیت، شکل های متفاوتی داشته باشد.
مسئول تدوین و تهیه پرونده جهانی «نوروز» سپس به اشتباه ترین باوری که درباره ی نوروز وجود دارد، اشاره نمود و اضافه کرد: رایج ترین آنها این است که به «سیزده به در» یک باور نحسی چسبانده اند، این درحالی است که در آیین ها و اعتقادات ما هیچ روزی نحس نیست و اساسا عدد ۱۳ نحس نیست. سیزدهمین روز از هر ماهی «تیر» نام دارد، بنا بر این روز تیر از ماه تیر جشن تیرگان داریم و تیر «ایزد باران» است. سیزدهمین روز نوروز در ماه فروردین نیز تیر نام دارد و بدین سبب است که در این روز کنار آب می رویم و روی هم آب می پاشیم یا غذاهای سبزرنگ مانند کوکوسبزی، سبزی پلو و … می خوریم و سبزه گره می زنیم. این رسم ها نشان از یُمن و مبارکی دارد و این باور یکی از مصطلح ترین اشتباهاتی است که درباره ی سیزدهمین روز نوروز وجود دارد.
میرشکرایی همین طور اظهار داشت: نوروز نه یک روز است و نه سیزده روز؛ نوروز یک بازه زمانی است از وقتی که این تحول طبیعی اتفاق می افتد، در نقاط گرمسیرتر به میانه زمستان می رسد و در نقاط سردسیر به میانه بهار. اشعاری هم داریم به این شرح که «اینک بیامده است به پنجاه روز پیش/ جشن سده طلایه جشن نوروز روشنی»، یعنی جشن سده را طلایه دار نوروز و نوبهار دانسته اند. از آن طرف در عرصه فرهنگی شمال غرب ایران در منطقه آذربایجان تفسیری است که تا وقتی توت از درخت نیفتاده، نوروز است و زمان آن تا اواخر اردیبهشت ماه است؛ یعنی یک بازه سه ماهه برای نوروز داریم. هرکسی در این بازه سه ماهه به سبک و سیاق، رنگ و آیین خودش نوروز را پاس می دارد و نمی توانیم او را محدود به یک بازه زمانی نماییم. جشن «چهارشنبه سوری» هم نوروز است و حتی آیین های بعد از نوروز در افغانستان که به جمع کردن «میله گل سرخ» مربوط است، یا جشن هایی که در میانه بهمن و اوایل اسفند گرفته می شوند، همگی در رابطه با نوروز هستند.
منبع: faraja.ir
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب