روایتی از خیابان ایران تا مكانهای خاطره انگیز یك انقلاب
فراجا: چهل سال پیش هر نقطه از تهران و به خصوص خیابان ˮایرانˮ شاهد اتفاقاتی بودند كه در طول این سال ها تا امروز آن را بزرگترین رخداد انقلابی كشورمان می دانیم و مكان هایی كه به واسطه ی حضور امام خمینی (ره) پرارزش شدند، اما پس از گذشت این سال ها خیابان ˮایرانˮ و بناهایی كه پرارزش بودند، به واسطه ی ساخت وسازهایش كمتر نشانی از گذشته خود دارند.
به گزارش فراجا به نقل از ایسنا، با ورود امام خمینی (ره) به ایران در ۱۲ بهمن و با عنایت به حضور بیش از اندازه مردم در فرودگاه و بهشت زهرا، روایت های متعددی از حضور ایشان در بعضی از نقاط تهران مطرح می گردد.
از سوی دیگر حجت الاسلام و المسلمین علی اكبرناطق نوری بعنوان یكی از شاهدان عینی اتفاقات آن روز را به صورت كامل در كتاب خاطرات خود نقل می كند و حتی سازمان میراث فرهنگی در طول چند سال گذشته، مكان هایی كه به این رویداد مهم، تاریخی و انقلابی مربوط می شد را در لیست آثار ملی یا آثار معنوی به ثبت رساند.
حمیدرضا حسینی، پژوهشگر دانشنامه تهران، اما درباره ی رویدادهای آن روز به ایسنا توضیحاتی می دهد و می گوید: «ورود امام خمینی به كشور و نهایتا استقرار ایشان در مدرسه علوی، داستان جالبی دارد كه شاید بهتر از همه، در خاطرات آقای علی اكبر ناطق نوری ثبت و ضبط شده است. امام خمینی (ره) بعد از این كه با هواپیمای ایرفرانس وارد فرودگاه مهرآباد می شوند و در ترمینال شماره یك فرودگاه مورد استقبال گروه زیادی از چهره های سیاسی و مذهبی و قشرهای مختلف مردم قرار می گیرند، طبق برنامه پیش بینی شده به سمت بهشت زهرا حركت می كنند تا آنجا برای مردم سخنرانی كنند. البته قرار بوده است كه در میانه راه در مقابل دانشگاه تهران هم توقف كنند و سخنرانی كوتاهی داشته باشند اما ازدحام مردم در خیابان ها و هجوم آنها به طرف خودروی حامل امام سبب می گردد كه این برنامه كنسل شود و به طرف میدان راه آهن ادامه مسیر دهند تا از آنجا خویش را به بهشت زهرا برسانند. البته در میانه های راه، خودروی حامل امام خراب می گردد و ایشان را با هلی كوپتر به بهشت زهرا می رسانند.
امام بعد از ایراد سخنرانی در قطعه ۱۷ بهشت زهرا، ابتدا با یك آمبولانس تا بیرون بهشت زهرا می آیند و آنگاه با هلی كوپتر به بیمارستان هزارتختخوابی واقع در ضلع شمال شرقی میدان توحید امروزی منتقل می شوند. به همین خاطر، بعدها نام این بیمارستان را "امام خمینی" گذاشتند.
دقایقی پس از حضور امام در بیمارستان هزارتختخوابی و شگفتی و هیجان زدگی كادر بیمارستان از حضور غیرمترقبه ایشان، به پیشنهاد خودشان به خانه یكی از اقوامشان به نام آقای "كشاورز" می روند كه در جاده قدیم شمیران (خیابان شریعتی امروزی)، خیابان اندیشه بوده است. تا شب و در حالیكه تنها عده معدودی از نزدیكان از حضور ایشان در خانه آقای كشاورز اطلاع داشتند، در آنجا می مانند و در نهایت به مدرسه "رفاه" در پشت مجلس شورای ملی می روند.»
او كه كارشناس ارشد رشته ی تاریخ با گرایش تاریخ معاصر است، با بیان این كه مدرسه "رفاه" از سوی كمیته مردمی استقبال از امام خمینی (ره) برای استقرار ایشان آماده شده بود، ادامه می دهد: «انتخاب آن هم بی جهت نبود، مدرسه رفاه را شماری از اشخاص انقلابی مانند "محمد جواد باهنر"، "محمدعلی رجایی"، "سید محمد حسینی بهشتی" و "علی اكبر هاشمی رفسنجانی" تأسیس كرده بودند.
امام كمتر از ۲۴ ساعت در مدرسه رفاه حضور داشتند و پیش از ظهر روز ۱۳ بهمن ۱۳۵۷ به مدرسه علوی در خیابان ایران رفتند. گویا علت خروج از مدرسه رفاه این بوده كه این مدرسه فضای لازم برای دیدارهای مردمی امام و ورود و خروج جمعیت را نداشته است.
به هرحال، امام از ۱۳ بهمن ۵۷ تا ۹ اسفند همان سال كه از تهران به قم رفتند، در مدرسه علوی بودند و آن طور كه آقای "محمدرضا توكلی بینا" در خاطرات خود نقل كرده است، در این فاصله یك بار به زیارت حرم شاه عبدالعظیم حسنی در شهر ری رفتند و دو سه شبی را هم در خانه دامادشان، مرحوم محمود بروجردی گذراندند.
امام خمینی (ره) از ۱۰ اسفند ۵۷ تا ۴ بهمن ۵۸ در قم بودند تا این كه دچار عارضه قلبی شدند و به تهران بازگشتند. نهایتا هم در جماران ساكن شدند و تا آخر عمر در آنجا بودند.»
حسینی در ادامه با تاكید بر این كه در خط سیر بازگشت امام از پاریس به تهران، چند مكان مهم قرار گرفته است؛ این مكان ها را این طور توضیح می دهد: «ترمینال شماره یك فرودگاه مهرآباد كه سال قبل و در ۱۲ بهمن ۹۵ در لیست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
دومین مكان "قطعه هفده بهشت زهرا تهران" كه آن هم باقی است، هر چند در طول زمان دچار دگرگونی هایی شده است. مجتمع بیمارستانی امام خمینی (ره) كه محل فرود هلی كوپتر حامل امام (ره) در آن جا بطور قطع قابل شناسایی است و اگر تا كنون نشانه یا تابلویی در آن جا نصب نشده باشد، می توان در آینده چنین كاری را انجام داد، سومین مكان مهم در ان رویداد است.
هر چند در سال های گذشته ساختمان های جدید و ناهمگون در محوطه ی بیمارستان امام خمینی (ره) تولید شده اند كه مشخص نمی باشد محوطه فرود هلی كوپتر، را به همان حالت باقی نگه داشته اند، یا به ساختمان تبدیل گشته است؟»
وی در ادامه خانه آقای "كشاورز" در خیابان اندیشه را چهارمین مكانی می داند كه ارزش توجه نسبت به این رخداد را دارد و بیان می كند: این خانه را می توان با استفاده از حجت الاسلام و المسلمین ناطق نوری شناسایی كرد، البته اگر در هجوم ساخت وسازهای این سال ها، به آپارتمان تبدیل نشده باشد، خوب است كه آن جا هم تابلویی نصب و خاطره حضور چند ساعته امام ثبت و ضبط شود.
او مدرسه "رفاه" و پنجم، مدرسه "علوی" را از دیگر مكان رویدادهای مهم در این رخداد انقلابی می داند و می گوید: «معتقدم این دو مدرسه حتی اگر شاهد حضور امام خمینی (ره) نبودند، باز هم مكان های مهمی تلقی می شدند. زیرا علاوه بر این كه بر جریان های سیاسی روزگار خود تاثیر گذار بودند، بر جریان های مذهبی و بر سمت وسوی آموزش و پرورش ایران اثرگذار بوده اند.
طبیعی است كه حضور امام در این دو مدرسه، صبغه مكان – رویدادی آنها – خصوصا مدرسه "علوی" – را دو چندان كرده است. چون مدرسه علوی كانون مهم ترین رخدادهای كشور در دوره انتقال از نظام شاهنشاهی به نظام برآمده از انقلاب بوده است.
دیدارهای مردمی امام، رفت و آمد مهمترین رجال سیاسی كشور، اعلام همبستگی همافران با امام و انقلاب، معرفی دولت موقت مهندس مهدی تاجر و بازداشت، محاكمه و اعدام مقام های رژیم پهلوی تنها بخشی از رخدادهای مهم مدرسه علوی در یك دوره كوتاه ۲۶ روزه است.»
این پژوهشگر تهران ادامه می دهد: «مدرسه علوی چه از نظر كالبدی و چه از نظر كاركردی حفظ شده است اما باید به بافت پیرامونی آن هم توجه كرد. در واقع، باید دانست كه چرا بنیانگذاران مدارس علوی و رفاه این نقطه از شهر تهران را برای استقرار نهاد آموزشی مورد نظر خود انتخاب كردند و این دو در چه شرایطی می توانند به حضور تاریخی و تأثیرگذار خود در خیابان ایران تداوم ببخشند؟
خیابان ایران كه سابق بر این خیابان "عین الدوله" نام داشت، یكی از محله های قاجاری تهران است و از قدیم الایام محله ای مذهبی و بازاری نشین بوده است. با عنایت به نقشی كه گروه های مذهبی و بازاریان در تحولات دوره معاصر داشته اند.
این خیابان از دهه ۱۳۲۰ تا كنون بركنار از پویش های سیاسی نبوده است. احیانا كسانی كه مدارس رفاه و علوی را بنیان گذاشتند، در مكان یابی این دو نهاد آموزشی، پیشینه تاریخی و بافت اجتماعی-فرهنگی خیابان ایران را در نظر گرفته و برآورد كرده اند كه این دو مدرسه در خیابان ایران از عقبه اجتماعی قوی تری برخوردار خواهند بود.
در نتیجه، وجود مدارس علوی و رفاه در این نقطه از شهر، در تداوم یك سیر تاریخی بوده است كه انقطاع آن به معنای جداسازی آن ها از بستر تاریخی، فرهنگی و اجتماعی شان است.»
حسینی بیان می كند: «این جداسازی از دهه هفتاد و با اجرای طرح نسنجیده و شكست خورده زیرگذر خیابان "گوته" آغاز و سبب شد كه علاوه بر تخریب تعداد زیادی از خانه های تاریخی ارزشمند، بافت مسكونی بخش جنوبی خیابان ایران – كه مدرسه علوی هم همانجا قرار دارد – دچار از هم گسیختگی شود.
از آن به بعد، بازار لوازم خانگی به صورت مداوم از سمت سه راه امین حضور به سمت شمال در حال پیش روی است و بافت مسكونی و اصیل پیرامون مدرسه علوی را به شكل نگران كننده ای مضمحل كرده است.»
او به توصیف وضعیت خیابان های این منطقه می پردازد و می گوید: «اكنون اگر در آن حوالی قدم بزنید، با طنز تلخی روبرو می شوید و ملاحظه می كنید كه مدرسه علوی بعنوان كانون انقلابی كه یكی از شعارهایش استقلال سیاسی و اقتصادی كشور بود، در محاصره مغازه هایی است كه تماما تابلوی برندهای خارجی را بر فراز خود نصب كرده اند و در خیابانی كه نام "ایران" را بر تارَك دارد، كمتر نشانی از اقتصاد ملی دیده می شود!»
این پژوهشگر دانشنامه تهران اظهار می كند: «ماجرا به همین جا ختم نمی گردد. چند سالی است كه طرح توسعه مجلس شورای اسلامی، بافت مسكونی غرب خیابان ایران را هم در هم كوبیده و حتی خیابان پشت مجلس را كه زمانی مرز این محله بود، به كام خود كشیده است!
حاصل این دو تهدید كه یكی از جنوب و دیگری ازغرب خیابان ایران هجوم آورده اند، چیزی نیست مگر در هم ریختگی كالبدی؛ ترافیك شدید ناشی از بستن خیابان پشت مجلس و سد معبر بازار لوازم خانگی، بروز ناهنجاری های اجتماعی، شب مردگی، ناامنی روانی و اجتماعی و مواردی از این دست كه خیلی از ساكنان خیابان ایران را به كوچیدن از این محل مجبور ساخته و بنیان های اجتماعی آن را مورد تهدید قرار داده است.
در این شرایط، مدرسه علوی چه از نظر كالبدی و چه از نظر كاركردی، حالت جزیره ای به خود گرفته و از بستر تاریخی خود جدا شده است.»
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب