گزارش فراجا؛
ماجرای بازگشت آثار تاریخی بوكان از سوئیس چه بود؟
49 آجر لعابدار از سوئیس به ایران برگشت این آثار در اثر کارهای غیرمجاز از کشور خارج شده و متعلق به یکی از مراکز تمدنی فرهنگ ماناها بوده است.
به گزارش فراجا به نقل از مهر، در یکی دو روز اخیر وزارت میراث فرهنگی آگاهی داد که ۴۹ آجر لعابدار منسوب به قلایچی بوکان از کشور سوئیس به ایران برگشت داده شد. آجرهایی که وزیر میراث فرهنگی قدمت آنها را ۲۸۰۰ ساله اعلام نمود که بعد از سه دهه فرآیند حقوقی به ایران برگشت داده شدند.
آجرهای لعابدار قلایچی بوکان که در سالهای آغازین انقلاب اسلامی در اثر کارهای غیرمجاز از کشور خارج شده بود، متعلق به یکی از مراکز تمدنی فرهنگ ماناها در ۷ کیلومتری شمال غرب شهرستان بوکان است.
این محوطه را اولین بار کلایس در ۱۹۷۷ در مقاله ای معرفی و پلانی از آنرا در مجله امی منتشر نمود. با وقوع انقلاب و ناآرامی های منطقه، سودجویان بخش زیادی از این محوطه باستانی را نابود کردند و آجرهای لعابدار مکشوفه از آنرا به مجموعه های خصوصی و موزه های خارج از ایران سپردند.
اداره کل دیرینه شناسی وقت که زیرمجموعه وزارت فرهنگ فعالیت می کرد به صورت اضطراری در بهار ۱۳۶۴ اسماعیل یغمایی و تیم همراهش را به منطقه اعزام کرد. نتایج کار یغمایی آشکار کردن پلانی از سازه ای سیاسی مذهبی متعلق به مانا بود. وی موفق شد با کاوش این محوطه تعداد ۲۰۰ آجر لعابدار را نجات بخشی کند و سنگ نوشته ای شامل ۱۳ سطر به خط آرامی کهن، متعلق به سده ۸ قبل از میلاد را به موزه ایران باستان منتقل کند.
وزارت اطلاعات در سال ۱۳۶۸ مجموعه ای از اشیای باستانی را از شخصی به نام حاج فرمان توقیف و به موزه ایران باستان تحویل داد که در آن بیش از ۱۷۰ آجر لعابدار قلایچی و قسمتی از سنگ نوشته آرامی آن قرار داشت که به بخش اصلی مکشوفه در جستجوهای یغمایی پیوند خورد و متن آنرا رسول بشاش از ایران و آندره لومر از فرانسه ترجمه و منتشر نمودند. با ترجمه کتیبه احتمال داده شد قلایچی، همان ایزیرتو، شهر شاهی ماناها باشد.
آجرهای موجود در موزه ملی ایران با وقفه ای چند ساله در سال ۱۳۹۶ از طرف موزه ملی ایران در قالب کتابی منتشر گردید.
پیش از آن علی موسوی، موفق به انتشار قسمتی از آجرهای لعابدار بوکان در مجموعه ای در کشور فرانسه شد. قسمتی از این آجرها که از موزه های ژاپن سر در آورده بودند، در کاتالوگ ها و نمایشگاه های مختلف منتشر شدند.
ادامه جستجوهای قلایچی در ۸ فصل از سال ۱۳۷۸ به سرپرستی بهمن کارگر از سر گرفته شد و محصول آن پیدا شدن بیش از ۵۰۰ قطعه آجر لعابدار شکسته و سالم بود که در کانکس دیرینه شناسی محوطه برجای مانده بودند و الان در مخازن موزه ارومیه نگهداری می شوند.
اهمیت آجرهای لعابدار قلایچی که همزمان با نمونه های آشوری بین النهرین هستند این است که مدارکی از هنر بومی مردمان لبه غربی فلات ایران در دوران آغاز تاریخی ایران است. از آنجایی که هنر و دیرینه شناسی منطقه در این دوره زمانی به شدت تحت هژمونی آشور قرار دارد، این مدارک به ما نشان میدهد که ساکنان فلات ایران در این دوره زمانی کوشش های جدی را برای تفکیک هویت خود از آشوری ها انجام داده اند و این آثار زیبای هنری و تکنیکی را خلق کرده اند.
تا اینکه خبر رسید ۴۹ قطعه آجر لعاب دار بوکان بعد از صدور حکم رفع توقیف در سال ۲۰۱۶ و تحویل آن به سفارت جمهوری اسلامی ایران در برن، شب ۳۰ آذر ماه ۹۹ از سوئیس وارد ایران شد و سپس به موزه ملی ایران منتقل شد.
پس از آن محمد حسن طالبیان معاون وزارت میراث فرهنگی روایتی از این آجرها اعلام نمود و اظهار داشت: در سالهای اول انقلاب اسلامی در اثر حفاری های غیرمجاز گسترده در تپه قلایچی شهرستان بوکان آجرهای لعاب دار کم نظیری کشف شد که متأسفانه بعضی از آنها از بازارهای عتیقه خارج از کشور سر در آوردند. در آن سال ها از طرف اداره کل دیرینه شناسی هیئتی به بوکان اعزام و با انجام یک فصل کاوش نجات بخشی، تعداد زیادی آجر لعاب دار و کتیبه ای به خط آرامی کشف می شود، با ادامه کاوش ها در تپه قلایچی از سال ۱۳۷۸ تا ۱۳۸۵ در مجموع تعداد ۴۵۰ تکه آجر، حاصل از حفاری های علمی و توقیف شده از قاچاقچیان به موزه ملی ایران انتقال داده می شود.
معاون میراث فرهنگی کشور در ادامه به اقدامات قضائی و حقوقی انجام شده اشاره نمود و اضافه کرد: بازگرداندن این آثار در سال ۱۳۹۱ با وصول خبری در خصوص در اختیار داشتن مجموعه ای از آجرهای لعاب دار توسط خانواده ای ایرانی ساکن سوئیس و تمایل آنها برای فروش در دستور کار معاونت میراث فرهنگی، اداره کل موزه ها و اداره کل حقوقی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی قرار گرفت.
به گفته او ستاندن وکیل محلی، تشکیل پرونده حقوقی در مراجع ذی صلاح کشور سوئیس، تدارک و تدوین مدارک اثبات آجرهای لعاب دار به ایران با همکاری معاونت های حقوقی ریاست جمهوری، اداره کل حقوقی و بین الملل وزارت امور خارجه، دادستانی کشور سوئیس و پیگیری برای بازگشت این آثار که یک دهه به طول انجامید، سرانجام به صدور رفع توقیف و حکم بازگرداندن این آثار به ایران در سال ۲۰۱۶ از طرف دادستان کل سوئیس شد.
طالبیان با اشاره به تعلق این مجموعه به فرهنگ ماناها در جنوب دریاچه ارومیه و مربوط به سده هشتم و هفتم قبل از میلاد که هم زمانی و مشابهت زیادی با نمونه های مکشوفه از محوطه های آشوری در میان النهرین دارند، آجرهای لعاب دار قلایچی را نشانگر پیشینه محلی هنر ایران در دوران قبل از هخامشی ها دانست و اظهار داشت: به صورتی می توان ریشه هنر آجرهای لعاب دار هخامنشی که در شوش و تخت جمشید به کار رفته است را در درون فلات ایران جستجو کرد.
او اظهار نمود: مجموعه باارزش آجرهای توقیفی در سوئیس دارای نقوش اسفنکس، بز کوهی، پرندگان شکاری، جانوران ترکیبی و نقوش گیاهی و هندسی است و اهمیت زیادی در مطالعه هنر و فرهنگ مانایی در اوایل هزاره اول پیش از میلاد دارد.
منبع: فراجا
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب